Reumatoidalne zapalenie stawów – przewlekła choroba autoimmunologiczna

Reumatoidalne zapalenie stawów, zwane kiedyś także artretyzmem i gośćcem, to układowa choroba tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym i charakterze przewlekłym i postępującym. Jest najczęściej występującą chorobą zapalną stawów, dotykającą w szczególności kobiety, które chorują na nią trzykrotnie częściej, niż mężczyźni. Przy czym szczyt zachorowalności odnotowuje się między 35., a 60. rokiem życia. Dla RZS charakterystyczne są symetryczne zapalenia stawów, w szczególności rąk i nóg, które nieleczone prowadzić mogą nawet do inwalidztwa.

Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą zapalną, której przebieg przeplata w sobie okresy remisji i ostrego nasilenia jej objawów. W chorobie tej, z nieznanych przyczyn organizm atakuje własne tkanki, co w konsekwencji powoduje stan zapalny i ich nieodwracalne niszczenie. Najczęściej dotknięte stanem zapalnym są małe i średnie stawy rąk i nóg, w tym także błony i kaletki maziowe oraz pochewki ścięgniste. Bez odpowiedniego leczenia, poza przewlekłym bólem, choroba doprowadzić może do znacznego ograniczenia ruchomości stawów i ich całkowitej degradacji, czego skutkami są przykurcze, duże deformacje, a nawet niepełnosprawność.

RZS przyczyny powstawania choroby

Przyczyny powstawania niestety nie są w pełni znane. Wymienia się jednak kilka czynników, które mogą mieć wpływ na rozwój RZS. W szczególności zwraca się uwagę na czynniki genetyczne i środowiskowe. Dużo bardziej (szacuje się, że nawet 5-krotnie) na rozwój choroby narażone są osoby, u których choroba ta występowała w bliskiej rodzinie, a także Ci, u których zdiagnozowano również inne choroby świadczące o nieprawidłowym działaniu systemu autoimmunologicznego. Na rozwój choroby ma także silny, bądź długotrwały stres oraz palenie papierosów, co więcej, u osób uzależnionych od nikotyny zaobserwowano też dużo cięższy przebieg samej choroby. Z uwagi na fakt, że dużo częściej chorują kobiety, dopatruje się związku powstawania choroby z płcią i ze zmianami hormonalnymi występującymi podczas ciąży i menopauzy. Podejrzewa się także, że niedoleczona i przebyta infekcja bakteryjna lub wirusowa może być inicjatorem odpowiedzi zapalnych stawów.

RZS objawy rozwoju choroby

Bardzo często pierwsze objawy rozwoju choroby są ignorowane i pomijane. Zdarza się, że mija wiele tygodni, a nawet miesięcy zanim chory zacznie szukać pomocy lekarskiej. Dużo rzadziej mamy do czynienia z nagłym rozwojem choroby postępującym w ciągu kilku, kilkunastu dni. Pierwsze objawy bardzo często przypominają zwykłą grypę, ogólne osłabienie, stan podgorączkowy, czy bóle mięśni. Poza objawami ogólnymi, występują też objawy stawowe i pozastawowe.

OBJAWY STAWOWE

W reumatoidalnym zapaleniu stawów bardzo charakterystyczne jest to, że choroba atakuje te same stawy po obu stronach ciała jednocześnie. Chorzy zauważają u siebie symetryczne obrzęki, spowodowane rozrostem błony maziowej i wysiękiem płynu stawowego. Pierwsze dolegliwości bólowe obserwuje się w mniejszych stawach, głównie dłoni i stóp, później wraz z progresją choroby, dochodzi do zajęcia także większych stawów – kolanowych, biodrowych, łokciowych i ramiennych. Poza samym bólem, chorzy często doświadczają też uczucia sztywności, zwłaszcza tzw. sztywności porannej, występującej rano i mającej swoje podłoże w obrzękach i nadmiernej ilości nagromadzonego w stawach płynu. Często sztywność ta utrzymuje się powyżej jednej godziny od wstania z łóżka. Cierpiący na RZS obserwują też zwiększoną wrażliwość na ucisk, czego konsekwencją jest niemożność zaciśnięcia dłoni w pięść, czy chociażby odkręcenie słoika. W przypadku przewlekłej choroby bardzo często dochodzi do zwyrodnień stawów, ich zniekształcenia i znacznego zmniejszenia ruchomości wraz z utratą zdolności do ruchu w jego pełnym zakresie.

OBJAWY POZASTAWOWE

Reumatoidalne zapalenie stawów jest określne, jako choroba systemowa, w związku z tym w przebiegu schorzenia mogą wystąpić także inne choroby i objawy, nie tylko te obejmujące stawy. Najczęściej wymienia się:

choroby układu krążenia, w tym predyspozycje do szybszego rozwoju miażdżycy
zapalenia naczyń krwionośnych, co może grozić niedokrwieniem narządów
zmniejszenie gęstości kości, ryzyko rozwoju osteoporozy
guzki reumatoidalne
osłabienie siły mięśni oraz zaniki mięśniowe
skłonności do zapalenia płuc, oskrzelików i opłucnej oraz włóknienia płuc
zespół suchego oka, a także zapalenia rogówki i twardówki
anemia, nieprawidłowe ilości leukocytów, bądź trombocytów
zwiększone ryzyko rozwoju chłoniaków
zapalenia nerek

RZS diagnoza i leczenie choroby

Diagnozą i leczeniem reumatoidalnego zapalenia stawów zajmuje się lekarz reumatolog. Do rozpoznania choroby wykorzystuje się kryteria EULAR (Europejskiej Ligi do Walki z Chorobami Reumatycznymi), które w skali punktowej wyglądają następująco (wynik sumaryczny powyżej 6 punktów stanowi o RZS):

ZAJĘCIE STAWÓW:

1 duży staw – 0pkt
od 2 do 10 dużych stawów – 1pkt
od 1 do 3 małych stawów (z zajęciem lub bez zajęcia dużych stawów) – 2pkt
od 4 do 10 małych stawów (z zajęciem lub bez zajęcia dużych stawów) – 3pkt
powyżej 10 stawów (w tym co najmniej jeden mały staw) – 5pkt

TESTY SEROLOGICZNE:

RF i anty-CCP nieobecne – 0pkt
niski poziom RF lub anty-CCP – 2pkt
wysoki poziom RF lub anty-CCP – 3pkt

WSKAŹNIKI OSTREJ FAZY:

prawidłowe wartości CRP i OB – 0pkt
nieprawidłowe wartości CRP lub OB – 1pkt

CZAS TRWANIA ZAPALENIA STAWÓW:

< 6 tygodni – 0pkt

≥ 6 tygodni – 1pkt

Najważniejszymi badaniami laboratoryjnymi są oznaczenia czynnika reumatoidalnego RF, anty-CCP, CRP, OB. oraz morfologia krwi. W przypadku czynnika reumatoidalnego prawdopodobieństwo jego wystąpienia u chorych wynosi około 70-80%, stąd dodatkowo wykonuje się także oznaczenie przeciwciał przeciwcytrulinowych anty-CCP, które pojawia się jedynie u chorych na RZS. Badania morfologii krwi oraz określenie poziomu OB. i białka C-reaktywnego CRP pozwala ocenić obecność procesu zapalnego. Niestety same badania laboratoryjne często nie wystarczą. Konieczne jest też wykonanie badania RTG stawów, które pozwoli dostrzec ewentualne ubytki kostne i spadek gęstości kości wokół zajętego stawu oraz ocenić stopień zaawansowania deformacji, jeśli takie już występują. Kolejnym z badań obrazowych jest badanie USG najlepiej z oceną przepływu krwi, na jego podstawie lekarz stwierdzi obecność procesów zapalnych w błonie maziowej. W zależności od zaawansowania i postępujących zmian, lekarz może zlecić także wykonanie rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej.

Reumatoidalne zapalenie stawów jest przewlekłą chorobą autoimmunologiczną, niestety oznacza to, że nie można jej w pełni wyleczyć. Jednak stosowanie się do zaleceń lekarza i przestrzeganie wdrożonego leczenia może spowolnić, a nawet zastopować rozwój choroby i znacząco złagodzić nieprzyjemne dolegliwości. Aktualne leczenie farmakologiczne obejmuje kilka grup leków, są to:

konwencjonalne leki syntetyczne, będące aktualnie podstawą w leczeniu RZS, w grupie tych leków znjadują się między innymi popularny metotreksat, sulfasalazyna, czy chydroksychlorochina
leki biologiczne, najnowocześniejsze leki na reumatoidalne zapalenia stawów, podawane dożylnie lub domięśniowo, skutecznie łagodzą objawy i zatrzymują proces niszczenia stawów, wśród tej grupy znajdują się inhibitory TNF, inhibitory Il-6, inhibitory limfocytów B i T.
glikokortykosteroidy, stosowane w początkowych fazach leczenia, gdy leki z innych grup nie mają jeszcze szansy zacząć działać, szybko łagodzą stany zapalne, jednak nie mogą być stosowane na dłuższą metę z uwagi na szereg działań niepożądanych
niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), działają wyłącznie objawowo, uśmierzając ból i działając na stan zapalny, jednak nie hamują rozwoju choroby, stąd często stosowane są, jako leki doraźne i wspomagające leczenie w przypadku nasilenia objawów bólowych. Do grupy tych leków należą: m.in. ibuprofen, ketoprofen i naproksen.

Uwaga,

informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one porady medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem lub innym specjalistą medycznym. W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących stanu zdrowia, zawsze należy skonsultować się z wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.