Jak tłuszcze wpływają na rozwój miażdżycy?

Miażdżyca to choroba, która może rozwijać się latami. Choroba dotyczy głównie dużych i średnich naczyń tętniczych, w których poprzez odkładanie się lipidów na ich ścianach, dochodzi do stopniowego lub nagłego ograniczenia przepływu krwi. Niestety, konsekwencje tego procesu mogą być bardzo poważne i zagrażające życiu. Kiedy miażdżyca postępuje, naczynia tętnicze stają się coraz węższe. W efekcie, poszczególne narządy, w tym te najważniejsze - serce i mózg, mogą doświadczać stopniowego lub nagłego niedoboru tlenu i składników odżywczych. A to może prowadzić do zawału serca czy udaru mózgu.

Diagnoza i leczenie miażdżycy jest niezwykle ważne. Jeśli choroba zostanie wykryta we wczesnym stadium, można podjąć odpowiednie kroki, aby opóźnić lub zatrzymać jej postęp. Zmiany stylu życia, takie jak zdrowa dieta i regularna aktywność fizyczna, będą niezwykle pomocne w kontroli i zahamowaniu rozwoju choroby oraz w obniżeniu poziomu cholesterolu we krwi. Ostatnimi czasy zauważamy znaczy wzrost liczby chorych, w tym ludzi młodych, dlatego też miażdżyca określana jest, jako choroba cywilizacyjna.

SKĄD BIERZE SIĘ MIAŻDŻYCA?

Miażdżyca to choroba, która rozwija się przez długi czas, często nie dając żadnych objawów. Przyczyny jej powstania nadal nie są znane i są przedmiotem intensywnych badań. Podstawy w rozwoju choroby należy upatrywać w uszkodzeniach ścian naczyń tętniczych, które powodują zaburzenia ich funkcjonowania i wywołują stan zapalny, co z kolei prowadzi do odkładania lipidów i tworzenia płytek miażdżycowych. Do ich powstawania przyczynia się przede wszystkim, zbyt wysokie stężenie lipidów (hiperlipidemia) we krwi, głównie cholesterolu wolnego i jego estrów. Proces może trwać wiele lat, i tylko regularne badania kontrolne pozwolą na wykrycie choroby w jej wczesnym stadium. Najczęstszą przyczyną zbyt wysokich stężeń tłuszczów we krwi jest niewłaściwa dieta, zwłaszcza ta, z nadmiernym spożyciem nasyconych kwasów tłuszczowych. Prowadzi do zwiększenia poziomu trójglicerydów i frakcji LDL, nazywanej "złym" cholesterolem.

Rozwój choroby może nieść ze sobą szereg powikłań, które w głównej mierze zależeć będą od tego, które tętnice są zwężone lub zablokowane. Wśród najczęściej występujących powikłań możemy wyróżnić:

chorobę niedokrwienną serca
zawał serca
miażdżycę tętnic szyjnych, która może spowodować przejściowy atak niedokrwienny lub udar mózgu
tętniaki, które w przypadku pęknięcia mogą wywołać zagrażające życiu krwawienie wewnętrzne
miażdżycę tętnic obwodowych, która poprzez zmniejszenie przepływu krwi do rąk i nóg, obniża zdolność odczuwania ciepła i zimna, co zwiększa ryzyko oparzeń lub odmrożeń.
niewydolność nerek
a nawet zgon

Choroba swoje początki może mieć już w dzieciństwie, ale objawy pojawiają się zwykle dopiero w okolicach 50. do 60. roku życia. Zmiany miażdżycowe, występujące u dzieci, to bezobjawowe nacieczenia tłuszczowe, które mogą się cofać lub nasilać, a w skrajnych przypadkach prowadzić do powstania blaszek miażdżycowych. Choroba ta może dotknąć różne tętnice u tego samego człowieka, a nawet różne odcinki tej samej tętnicy, z różnym stopniem zaawansowania zmian miażdżycowych. Szybkość rozwoju miażdżycy jest zmienna, z tendencją do okresowego przyśpieszenia.

Miażdżyca rozwija się na skutek wielu czynników, które sprzyjają gromadzeniu się złogów na ściankach naczyń krwionośnych. Wśród tych czynników można wymienić:

skłonności genetyczne
małą aktywność fizyczną
nadwagę i otyłość
palenie papierosów
niewłaściwą dietę, zwłaszcza bogatą w wysokoprzetworzoną żywności i nasycone kwasy tłuszczowe
podwyższone ciśnienie tętnicze
cukrzycę typu I lub stan przedcukrzycowy
podwyższony poziom cholesterolu LDL i trójglicerydów
obniżony poziom cholesterolu HDL
wysoki poziom homocysteiny
przewlekły stres
wiek powyżej 50 lat.

JAK ZDIAGNOZOWAĆ I LECZYĆ MIAŻDŻYCĘ?

W diagnozie miażdżycy najważniejsza jest profilaktyka. Przede wszystkim warto przebadać poziom tłuszczów we krwi, co można zrobić za pomocą lipidogramu. Dzięki niemu można określić poziom dobrego i złego cholesterolu, a tym samym ocenić stan gospodarki tłuszczowej organizmu. W przypadku braku znajomość rodzinnej historii medycznej, można przeprowadzić badanie genetyczne APOE, które pomoże ocenić predyspozycje genetyczne do miażdżycy, a także do choroby Alzheimera. Kolejnym badaniem krwi jest badanie poziomu homocysteiny, czyli oznaczenie czynnika przyspieszającego rozwój choroby.

Dodatkowo lekarz może zlecić inne badania, takie jak:

USG dopplerowskie (ocena przepływu krwi w tętnicach i żyłach)
rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową (zobrazowanie stanu tętnic)
angiografię naczyniową (ocena przepustowości naczyń krwionośnych)
EKG (pomiar aktywności serca i identyfikacja obniżonego ciśnienia krwi)
test wysiłkowy (ocena przepływu krwi w naczyniach wieńcowych)

Niestety aktualnie medycyna nie dysponuje skutecznymi lekami na leczenie miażdżycy. Można natomiast znacznie opóźnić jej rozwój. Kluczowe jest zaprzestanie palenia tytoniu oraz stosowanie właściwej diety wraz ze zwiększeniem poziomu swojej aktywności fizycznej. W leczeniu farmakologicznym zazwyczaj stosuje się leki rozszerzające światło zwężonych naczyń, przyspieszające przemianę tłuszczów i zapobiegające powstawaniu zakrzepów. W bardziej zaawansowanych przypadkach konieczny okazać się może zabieg chirurgiczny – wszczepienie by-passów, balonikowanie, czy plastyka endowaskularna oraz endarterektomia. Całkiem dobrze sprawdza się również chelatacja, polegająca na podaniu za pomocą kroplówki pewnych substancji (EDTA), które poprzez silne wiązanie jonów wapnia w blaszkach miażdżycowych powodują rozpuszczenie i wydalenie z organizmu złogów tłuszczowych.

JAK ZAPOBIEGAĆ MIAŻDŻYCY?

Styl życia zalecany w przypadku leczenia miażdżycy jest również pomocny w zapobieganiu tej chorobie. Ponadto sprawdzi się zarówno w prewencji pierwotnej, jak i u osób, które już doświadczyły np. zawału serca. Podstawowe zasady stylu życia obejmują:

rzucenie palenia
zdrową dietę
regularną aktywność fizyczną
utrzymanie właściwej wagi ciała

Niestety standardowa dieta Polaków wciąż nie spełnia zasad zdrowego żywienia, które są kluczowe w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych. Spożycie warzyw i owoców jest zbyt małe, za to zjadamy zbyt dużo czerwonego mięsa, zwłaszcza w formie przetworzonej. Ponadto, nasz jadłospis ocieka nasyconymi kwasami tłuszczowymi oraz tłuszczami trans. Pochłaniamy zbyt dużo cukru oraz soli, a za mało węglowodanów pochodzących z produktów pełnoziarnistych. W diecie miażdżycowej zaleca się spożywanie produktów bogatych w dobre kwasy tłuszczowe, antyoksydanty i błonnik, a jednocześnie ograniczenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych, które występują w tłustych mięsach, wędlinach i produktach mlecznych. Warto dodać, że przestrzeganie tych zasad powinno mieć miejsce już od najmłodszych lat i stanowić podstawę odżywiania.

Uwaga,

informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one porady medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem lub innym specjalistą medycznym. W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących stanu zdrowia, zawsze należy skonsultować się z wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.