WZW, czyli wirusowe zapalenie wątroby
Wirusowe zapalenie wątroby jest chorobą, która dotyka miliony ludzi na całym świecie. Istnieje pięć głównych odmian tego wirusa, jednak w Polsce najwięcej zakażeń notuje się na WZW typu B, choć dzięki obowiązkowym szczepieniom dla noworodków i niemowląt prowadzonych w latach 1994-1996 w populacji osób poniżej 20. roku życia wykrywa się obecnie jedynie pojedyncze przypadki zachorowań. WZW to choroba, której nie należy lekceważyć, wirusy mogą wywołać poważne komplikacje zdrowotne, a nawet doprowadzić do marskości wątroby i raka wątrobowokomórkowego.
Wirusowe zapalenie wątroby to schorzenie wątroby, w której wirusy atakują narząd i powodują jego uszkodzenie. Chorobę można podzielić na dwie formy: ostre i przewlekłe zapalenie wątroby.
- ostre wirusowe zapalenie wątroby charakteryzuje się szybkim i nagłym wystąpieniem martwiczych i zapalnych zmian w wątrobie spowodowanych przez wirusy
- przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby to długotrwałe zakażenie, które rozwija się, jeśli ostre zapalenie wątroby nie zostanie w pełni wyleczone
OSTRE ZAPALENIE WĄTROBY
Ostre zapalenie wątroby to nagły stan zapalny, który występuje w wątrobie. Charakteryzuje się gwałtownym początkiem i może być wywołane przez różne czynniki, głównie przez wirusy, ale także przez nadużywanie alkoholu, toksyny, niektóre leki, czy autoimmunologiczne reakcje organizmu. Choroba może przebiegać łagodnie, ale w niektórych przypadkach może mieć ciężki i zagrażający życiu przebieg.
Obecnie zidentyfikowano sześć wirusów, które mogą spowodować ostre zapalenie wątroby:
Wirus zapalenia wątroby typu A (HAV)
Wirus ten jest przenoszony drogą pokarmową i najczęściej występuje w krajach o złych warunkach sanitarnych. Czynnikiem ryzyka jest spożywanie skażonej żywności lub wody. Objawy zwykle obejmują gorączkę, ból brzucha, nudności, wymioty, żółtaczkę i zmęczenie.
Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV)
To wirus przenoszony drogą krwi, stosunku płciowego lub z matki na dziecko podczas porodu. HBV może prowadzić do przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby, co zwiększa ryzyko marskości wątroby i raka wątrobowokomórkowego. Objawy HBV mogą być łagodne lub brakować ich w ogóle, co czyni go trudnym do zdiagnozowania bez badań laboratoryjnych.
Wirus zapalenia wątroby typu C (HCV)
HCV przenosi się głównie przez kontakt z zakażoną krwią, często w wyniku współdzielenia igieł do zastrzyków. Jest to główny wirusowy czynnik ryzyka dla raka wątrobowokomórkowego i przewlekłej choroby wątroby. Infekcja HCV może przebiegać bezobjawowo przez wiele lat, co w konsekwencji prowadzi do rozwoju wielu ciężkich powikłań.
Wirus zapalenia wątroby typu D (HDV)
Wirus HDV występuje tylko u osób zainfekowanych już wirusem HBV. Współzakażenie HDV i HBV może prowadzić do ciężkiego uszkodzenia wątroby i przyspieszyć rozwój marskości wątroby.
Wirus zapalenia wątroby typu E (HEV)
Podobnie jak HAV, wirus HEV jest przenoszony drogą pokarmową. Infekcje HEV są szczególnie niebezpieczne dla kobiet w ciąży, ponieważ mogą prowadzić do poważnych komplikacji dla płodu.
Wirus zapalenia wątroby typu G (HGV)
Podobnie jak HBV i HCV przenosi się poprzez kontakt z zakażoną krwią lub jej składnikami oraz podczas wspólnego używania igieł lub sprzętu medycznego wraz z osobą zakażoną. Transmisja wirusa drogą płciową jest możliwa, jednak jego przenoszenie tą drogą jest stosunkowo rzadkie.
W Polsce najczęściej występują zakażenia HAV, HBV i HCV, a zakażenia HEV i HDV są rzadkie. Ponadto, wirusy z rodziny Herpesviridae, takie jak cytomegalowirus (CMV) i wirus Epsteina-Barra (EBV), także mogą wywoływać wirusowe zapalenia wątroby. Warto wspomnieć, że wirus HDV jest wyjątkowy, ponieważ potrzebuje wirusa HBV do zakażenia, więc infekcja z HDV może wystąpić tylko u osoby już zakażonej wirusem HBV.
PRZEWLEKŁE WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY
Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby to choroba wątroby trwająca dłużej niż 6 miesięcy, charakteryzująca się zmianami martwiczo-zapalnymi. Jest ona wywołana przez przetrwałe zakażenie wirusami zapalenia wątroby typu B (HBV), typu D (HDV) lub typu C (HCV). Wszystkie te formy przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby niosą ryzyko rozwoju marskości wątroby i raka wątrobowokomórkowego.
Na przebieg przewlekłego zapalenia wątroby mają wpływ różne czynniki, takie jak genetyka, płeć (częściej występuje u mężczyzn), wiek (dzieci mogą mieć łagodniejszy przebieg), choroby towarzyszące (np. cukrzyca, otyłość), nadużywanie alkoholu (co przyspiesza rozwój włóknienia i marskości wątroby), a także czas od zakażenia - im dłuższy, tym większe ryzyko zaawansowania choroby i jej powikłań.
OBJAWY WZW
Objawy wirusowego zapalenia wątroby mogą się różnić w zależności od typu wirusa i indywidualnej reakcji organizmu. Niektórzy mogą doświadczać bardzo łagodnych objawów lub nawet ich braku, podczas gdy inni mogą odczuwać ciężki ból brzucha, gorączkę, żółtaczkę, utratę apetytu i zmęczenie. W przypadku przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby objawy mogą być subtelne lub nieobecne przez długi czas, co utrudnia wczesną diagnozę. Okres wylęgania choroby, czyli od momenty zakażenia do wystąpienia objawów są różne w zależności od konkretnego typu wirusa:
HAV 15-50 dni
HEV 15-65 dni
HBV 28-160 dni
HDV 21-140 dni
HCV 15-160 dni
Ostre wirusowe zapalenie wątroby
Jednym z najbardziej widocznych i charakterystycznych objawów ostrego WZW jest żółtaczka, stąd często ta choroba jest utożsamiana z jej objawem. Warto podkreślić, że nie wszyscy chorzy na ostre wirusowe zapalenie wątroby wykazują objawy żółtaczki. Na jednego pacjenta z żółtaczką przypada od 5 do 15 chorych, u których nie występuje ten objaw. Wiele zakażeń wirusowymi zapaleniami wątroby przebiega bez wyraźnych objawów, które byłyby odczuwalne przez pacjenta. U niektórych pacjentów objawy mogą być niewielkie i obejmować ogólne złe samopoczucie, trudności w koncentracji lub wypełnianiu codziennych obowiązków, które trudno jest obiektywnie wyjaśnić.
U osób zakażonych wirusem, które wykształciły żółtaczkę, mogą pojawić się objawy przypominające grypę około 2-3 tygodnie przed wystąpieniem żółtaczki, które mogą obejmować brak łaknienia, krótkotrwałe wymioty i sporadycznie biegunkę. W tym okresie mogą również wystąpić bóle stawów i mięśni o różnym nasileniu oraz bóle pod prawym łukiem żebrowym. Wkrótce pojawia się żółtaczka, której towarzyszy ciemny mocz i rozjaśniony stolec.
Objawy żółtaczki wywołanej przez wirusowe zapalenie wątroby obejmują początkowo zażółcenie twardówek oczu, a następnie może pojawić się żółtaczka skóry. W tym czasie bóle stawów szybko ustępują. Okres żółtaczkowy trwa zazwyczaj od 4 do 6 tygodni, ale może być krótszy lub dłuższy. W tym okresie mocz staje się ciemny, a stolec przypomina barwą glinę. Po około tygodniu poprawia się łaknienie. W niektórych przypadkach ostre wirusowe zapalenie wątroby może przejść w postać zastoinową (cholestazę), która charakteryzuje się uporczywym swędzeniem skóry, zwłaszcza nasilającym się w nocy. To może prowadzić do zadrapań na skórze (przeczosy), które mogą się zakażać, szczególnie u osób nieprzestrzegających higieny. W przypadku tej postaci żółtaczka może utrzymywać się przez tygodnie i nie towarzyszy jej zaburzenie łaknienia.
Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby
Większość osób z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby nie wykazuje żadnych dolegliwości, a zakażenie jest często wykrywane przypadkowo podczas rutynowych badań (na przykład przy badaniu aktywności enzymów wątrobowych lub obecności antygenów wirusa HBV lub przeciwciał skierowanych przeciwko wirusowi HCV). Chorzy mogą jednak odczuwać zmęczenie, problemy z koncentracją lub obniżony nastrój. Objawy te są jednak często nieznaczne. Wśród innych objawów, osoby z przewlekłym zakażeniem mogą odczuwać niewielkie bóle mięśni i stawów, a także uczucie ucisku pod prawym łukiem żebrowym. Czasami pierwszym objawem jest żółtaczka twardówek, co może wskazywać na zaawansowany proces. Część pacjentów może wspominać leczenie "żółtaczki" w przeszłości, często przedstawiając odpowiednią dokumentację. Niektórzy pacjenci pozostają pod stałą obserwacją ambulatoryjną w związku z ostrym wirusowym zapaleniem wątroby typu B lub C, a po upływie 6 miesięcy obserwacji kwalifikuje się ich do traktowania jako przewlekle zakażonych.
DIAGNOZA ORAZ LECZENIE
Diagnoza wirusowego zapalenia wątroby obejmuje badania krwi w celu wykrycia markerów wirusa i funkcji wątroby. W przypadku podejrzenia przewlekłego zakażenia, lekarz może zalecić biopsję wątroby w celu oceny stopnia uszkodzenia wątroby i rozwoju ewentualnej marskości.
Leczenie wirusowego zapalenia wątroby zależy od typu wirusa i nasilenia choroby. W wielu przypadkach, takich jak wirusowe zapalenie wątroby typu A i E, organizm sam poradzi sobie z infekcją, a leczenie sprowadza się do łagodzenia objawów. W przypadku wirusowego zapalenia wątroby typu B i C, dostępne są terapie antywirusowe, które mogą kontrolować replikację wirusa i zmniejszyć ryzyko powikłań.
Ważne jest, aby unikać ryzykownych zachowań, które mogą prowadzić do zakażenia wirusami zapalenia wątroby, takich jak stosunek płciowy bez zabezpieczenia, współdzielenie igieł do zastrzyków, tatuaży czy niehigienicznych zabiegów polegających na przerwaniu naskórka skóry, a także spożywanie skażonej żywności i wody w krajach o złych warunkach sanitarnych. W wielu krajach, w tym także w Polsce dostępne są szczepienia przeciwko „żółtaczce” bardzo często włączane także do programów rutynowych szczepień dla dzieci. Ponadto, istnieją programy szczepień dla osób dorosłych, zwłaszcza tych podróżujących do rejonów o wysokim ryzyku zakażenia. Profilaktyka wirusowego zapalenia wątroby jest kluczowa, aby zmniejszyć ryzyko zakażenia i rozprzestrzeniania się tych wirusów w populacji. Szczepienia przeciwko HAV i HBV są skutecznym środkiem zapobiegawczym. Edukacja na temat ryzykownych zachowań i zachowanie higieny osobistej może pomóc w uniknięciu zakażenia, a poddawanie się regularnym badaniom kontrolnym w celu wcześniejszego wykrycia przewlekłego zakażenia pomoże na szybsze wykrycie wirusa i podjęcie działań leczniczych.
Uwaga,
informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one porady medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem lub innym specjalistą medycznym. W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących stanu zdrowia, zawsze należy skonsultować się z wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.