Cichy zabójca - rak jajnika, cz.I

Rak jajnika, określany mianem "cichego zabójcy", stanowi jedno z poważniejszych wyzwań w dziedzinie onkologii ginekologicznej. Charakteryzuje się niekontrolowanym rozwojem komórek nowotworowych pochodzących z tkanki jajnikowej. W Polsce, według ostatnich danych, ten typ nowotworu zajmuje piąte miejsce wśród najczęściej diagnozowanych nowotworów u kobiet, a liczba nowych przypadków rocznie wynosi około 3500. Pomimo niewielkiego spadku zachorowalności obserwowanego w ciągu ostatnich 15 lat, nadal pozostaje to poważny problem zdrowotny. Większość przypadków (70%) jest diagnozowana w późnym, trudnym do leczenia stadium (III lub IV), co przekłada się na wysoką śmiertelność.

 


Jajnik jest kluczowym organem w układzie rozrodczym kobiety, pełniącym nie tylko funkcje rozrodcze poprzez produkcję komórek jajowych, ale również endokrynne, odpowiadając za syntezę istotnych hormonów, w tym estradiolu. Estradiol odgrywa znaczącą rolę w kształtowaniu cech żeńskich, wpływając na zdrowie i harmonijne funkcjonowanie całego organizmu.
 

Rak jajnika możemy podzielić na dwa typy histopatologiczne.

  1. Rak jajnika typ I (niskozłośliwy):
    • Cechy charakterystyczne:
      Rozwija się z łagodnych guzów jajnika lub tzw. guzów granicznych (borderline).
    • Podtypy:
      - Dojrzałe raki surowicze
      - Raki endometrioidalne
      - Raki śluzowe
      - Raki jasnokomórkowe
    • Genetyka:
      Częste mutacje w genach BRAF, KRAS (około 65% przypadków), HER2, PIK3CA, PTEN.
    • Rokowanie:
      Relatywnie dobre, z 5-letnim przeżyciem na poziomie około 55%.
  2. Rak jajnika typ II (wysokozłośliwy):
    • Cechy charakterystyczne:
      Początkowo brak wyraźnego guza w jajniku, szybkie rozprzestrzenianie się w jamie otrzewnej.
    • Podtypy:
      Zwykle źle zróżnicowane raki surowicze
    • Genetyka:
      Mutacje w genach p53 (około 90% przypadków) i BRCA.
    • Rokowanie:
      Złe, z 5-letnim przeżyciem nie przekraczającym 30%, często wykrywane w zaawansowanych stadiach III i IV.

 

Przyczyny i czynniki ryzyka

Rak jajnika jest jednym z najpoważniejszych wyzwań w dziedzinie ginekologii onkologicznej. Pomimo intensywnych badań, bezpośrednia przyczyna tego nowotworu pozostaje niejasna. Kluczową rolę odgrywają mutacje genetyczne, szczególnie w genach BRCA1 i BRCA2, które znacząco zwiększają ryzyko zachorowania, zwłaszcza przed 70. rokiem życia. Występują one w około 10% - 15% przypadków raka jajnika, które mają podłoże genetyczne.

Rak jajnika, podobnie jak wiele innych typów raka, rozwija się, gdy dochodzi do niekontrolowanego podziału komórek. Typowym źródłem raka jajnika jest nabłonek jajnikowy, przy czym około 95% przypadków to nowotwory złośliwe pochodzące z tej właśnie tkanki. Bezpośrednie przyczyny powstawania nie są w pełni zrozumiałe, ale wyróżnia się kilka czynników ryzyka. Do najważniejszych należą:

  • mutacje genów BRCA1 i BRCA2
  • mutacje genów naprawczych (MMR)
  • historia rodzinna dziedzicznego raka piersi i jajnika
  • dziedziczny niepolipowaty rak jelita grubego
  • bezdzietność
  • późna menopauza
  • długotrwałe stosowanie terapii hormonalnej, w tym estrogenowej terapii zastępczej
     

 

Symptomy

Rak jajnika często rozwija się niepostrzeżenie, gdyż w początkowych stadiach nie prezentuje typowych objawów, co znacząco utrudnia jego wczesne zdiagnozowanie. W większości przypadków, pierwsze symptomy, takie jak wzdęcia, uczucie pełności, odbijania czy zwiększenie obwodu brzucha, są subtelne i mogą być błędnie przypisywane do powszechnych dolegliwości przewodu pokarmowego. Tym niemniej, te niespecyficzne objawy mogą utrzymywać się przez ponad rok przed postawieniem diagnozy. Z biegiem czasu, w miarę postępu choroby, mogą pojawić się dodatkowe symptomy, w tym nieregularne krwawienia miesięczne lub krwawienie z pochwy niezwiązane z cyklem miesiączkowym, które mogą sugerować zaawansowaną postać nowotworu.

W bardziej zaawansowanych etapach, oprócz zwiększenia obwodu brzucha i bólu, możliwe jest również stwierdzenie guza w jednym lub obu jajnikach, a także obecność płynu w jamie otrzewnej lub opłucnej, co może prowadzić do dodatkowych objawów uciskowych na sąsiednie narządy. Kolejne symptomy to uczucie ucisku w miednicy oraz problemy z oddawaniem moczu.

Mimo że wczesne stadia raka jajnika często nie dają jednoznacznych objawów, nie można lekceważyć żadnych niepokojących zmian. W przypadku pojawienia się którychkolwiek z wymienionych objawów, konieczna jest konsultacja z lekarzem ginekologiem, który może zalecić odpowiednie badania diagnostyczne, takie jak badanie ginekologiczne czy ultrasonografia, aby jak najszybciej wykluczyć lub potwierdzić obecność nowotworu. Wczesne rozpoznanie raka jajnika znacząco zwiększa efektywność leczenia i poprawia rokowanie dla pacjentki.

Symptomy raka jajnika są często niejednoznaczne i mogą być łatwo przypisane innym, mniej poważnym dolegliwościom, co utrudnia wczesne rozpoznanie. Do najczęstszych objawów należą:

  • Ból brzucha lub miednicy
  • Wzdęcia i wzrost obwodu brzucha
  • Trudności z jedzeniem lub szybkie uczucie sytości
  • Częste oddawanie moczu
  • Utrata wagi
  • problemy z wypróżnianiem
  • Ból pleców

 

>>> diagnoza, leczenie i rokowania w części II.

 

 

Uwaga,
informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one porady medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem lub innym specjalistą medycznym. W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących stanu zdrowia, zawsze należy skonsultować się z wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.