Jak udzielić pierwszej pomocy cukrzykowi?
Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna, która wpływa na sposób, w jaki organizm przetwarza glukozę, podstawowe źródło energii. W Polsce choroba ta dotyka miliony ludzi i stanowi poważne wyzwanie zarówno dla samych pacjentów, jak i ich rodzin oraz opiekunów. Jednym z kluczowych aspektów zarządzania cukrzycą jest umiejętność udzielania pierwszej pomocy w sytuacjach kryzysowych, takich jak hipoglikemia (niskie stężenie glukozy we krwi) i hiperglikemia (wysokie stężenie glukozy we krwi). Te nagłe i potencjalnie niebezpieczne stany wymagają szybkiej i skutecznej interwencji, aby zapobiec poważnym powikłaniom zdrowotnym, a nawet śmierci.
Rodzaje cukrzycy
Wyróżniamy kilka typów cukrzycy. Najbardziej powszechną postacią tego schorzenia jest jednak cukrzyca typu 1 oraz typu 2.
Cukrzyca typu 1
Cukrzyca typu 1 jest przewlekłą chorobą autoimmunologiczną, charakteryzującą się destrukcją komórek beta trzustki, które są odpowiedzialne za produkcję insuliny. Insulina jest kluczowym hormonem regulującym poziom glukozy we krwi. W wyniku autoimmunologicznego procesu, organizm nie jest w stanie syntetyzować insuliny, co prowadzi do hiperglikemii. Cukrzyca typu 1 najczęściej diagnozowana jest w dzieciństwie lub w młodym wieku dorosłym, choć może wystąpić w każdym okresie życia. Objawy kliniczne obejmują polidypsję (nadmierne pragnienie), poliurię (częste oddawanie moczu), polifagię (wzmożony apetyt) oraz niewyjaśnioną utratę masy ciała. Terapia opiera się na dożywotnim podawaniu insuliny, regularnym monitorowaniu glikemii, odpowiedniej diecie oraz regularnej aktywności fizycznej.Cukrzyca typu 2
Cukrzyca typu 2 jest metabolicznym zaburzeniem, charakteryzującym się opornością tkanek na działanie insuliny oraz względnym niedoborem insuliny. Stanowi najczęstszą postać cukrzycy, często związaną z otyłością, siedzącym trybem życia oraz niezdrową dietą. Patogeneza cukrzycy typu 2 jest złożona i obejmuje zarówno genetyczne, jak i środowiskowe czynniki ryzyka. Kliniczne objawy cukrzycy typu 2 rozwijają się stopniowo i mogą obejmować polidypsję, poliurię, zmęczenie, niewyraźne widzenie oraz nawracające infekcje. Leczenie cukrzycy typu 2 koncentruje się na modyfikacji stylu życia, w tym zdrowej diety, regularnej aktywności fizycznej oraz redukcji masy ciała. W zaawansowanych przypadkach stosuje się farmakoterapię doustną, a niekiedy również insulinoterapię, w celu osiągnięcia docelowych poziomów glikemii.Cukrzyca ciążowa
Cukrzyca ciążowa jest rodzajem cukrzycy, który występuje podczas ciąży i jest związany z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej, prowadzącymi do hiperglikemii. Hormony produkowane przez łożysko mogą powodować insulinooporność, zwiększając zapotrzebowanie organizmu na insulinę. Cukrzyca ciążowa zazwyczaj rozwija się w drugim lub trzecim trymestrze ciąży i często jest bezobjawowa, co podkreśla znaczenie rutynowych badań przesiewowych. Nieleczona cukrzyca ciążowa może prowadzić do powikłań zarówno dla matki, jak i dziecka, w tym makrosomii płodu, przedwczesnego porodu oraz ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości. Leczenie obejmuje modyfikację diety, kontrolę glikemii oraz, w niektórych przypadkach, insulinoterapię.Cukrzyca monogenowa
Cukrzyca monogenowa jest rzadką formą cukrzycy wynikającą z mutacji pojedynczego genu, co odróżnia ją od bardziej powszechnych form cukrzycy, które mają złożoną etiologię wielogenową. Wyróżnia się kilka typów cukrzycy monogenowej, w tym noworodkową cukrzycę oraz cukrzycę typu MODY (maturity-onset diabetes of the young). Objawy kliniczne mogą się różnić w zależności od specyficznej mutacji, ale często obejmują łagodną do umiarkowanej hiperglikemię, która może być mylona z cukrzycą typu 1 lub 2. Diagnostyka cukrzycy monogenowej opiera się na analizie genetycznej. Leczenie jest zróżnicowane i może obejmować dietę, leki doustne lub insulinoterapię, w zależności od typu mutacji genowej i indywidualnych potrzeb pacjenta.
Jak rozpoznać objawy kryzysu cukrzycowego?
Osoby z cukrzycą mogą doświadczać nagłych spadków (hipoglikemia) lub wzrostów (hiperglikemia) poziomu cukru we krwi. Oto, jak rozpoznać te stany i jak udzielić pierwszej pomocy.
Hipoglikemia
Hipoglikemia to stan, w którym poziom glukozy we krwi spada poniżej normy, zwykle poniżej 70 mg/dL (3,9 mmol/L). Może być wynikiem nadmiernego stosowania insuliny, niewystarczającego spożycia węglowodanów, nadmiernej aktywności fizycznej lub spożycia alkoholu. Objawy hipoglikemii mogą się różnić w zależności od stopnia spadku poziomu cukru we krwi, ale najczęściej obejmują:
Drżenie rąk
Nadmierne pocenie się
Szybkie bicie serca (tachykardia)
Niepokój lub nerwowość
Zawroty głowy
Głód
Bladość skóry
Zaburzenia widzenia, takie jak niewyraźne widzenie
Dezorientacja lub trudności z koncentracją
Drażliwość lub zmiany nastroju
Osłabienie lub zmęczenie
W przypadku ciężkiej hipoglikemii, która jest stanem zagrażającym życiu, mogą wystąpić:
Drgawki
Utrata przytomności
Śpiączka
Hiperglikemia
Hiperglikemia to stan, w którym poziom glukozy we krwi jest podwyższony, zwykle powyżej 180 mg/dL (10 mmol/L) po posiłku lub powyżej 125 mg/dL (7 mmol/L) na czczo. Hiperglikemia jest często związana z cukrzycą, gdy organizm nie produkuje wystarczającej ilości insuliny lub nie używa jej efektywnie. Objawy hiperglikemii mogą rozwijać się powoli i obejmują:
Zwiększone pragnienie (polidypsja)
Częste oddawanie moczu (poliuria)
Suchość w ustach
Zmęczenie lub osłabienie
Niewyraźne widzenie
Bóle głowy
Trudności z koncentracją
Nawracające infekcje, takie jak infekcje dróg moczowych i skóry
Powolne gojenie się ran
W przypadku ciężkiej hiperglikemii, zwłaszcza przy braku odpowiedniego leczenia, mogą wystąpić:
Kwasica ketonowa, która objawia się nudnościami, wymiotami, bólem brzucha, głębokim i szybkim oddechem (oddech Kussmaula), owocowym zapachem oddechu
Śpiączka hiperglikemiczna (hiperglikemiczny zespół hiperosmolarny), która może prowadzić do utraty przytomności i zagrażać życiu
Jak wykonać pierwszą pomoc?
Pierwsza pomoc dla osób chorych na cukrzycę jest stosunkowo prosta i każdy, posiadając odpowiednią wiedzę, może szybko i skutecznie pomóc przypadkowej osobie lub bliskiemu. Jeśli nie jesteś pewien, czy osoba ma cukrzycę, sprawdź, czy nie nosi na widocznym miejscu bransoletki lub zawieszki na szyi z informacją o chorobie i dawkach insuliny. Gdy osoba chora na cukrzycę czuje się słabo, a Ty nie jesteś pewien, czy to hiperglikemia, czy hipoglikemia, podaj jej coś słodkiego do picia. Spadki poziomu glukozy we krwi są znacznie bardziej niebezpieczne, ponieważ mogą prowadzić do szybkiej utraty przytomności, drgawek, a nawet zatrzymania oddechu i akcji serca.
HIPERGLIKEMIA (WYSOKI CUKIER)
Najpierw sprawdź, czy osoba jest przytomna.
Jeśli osoba ma glukometr i jest w stanie samodzielnie zmierzyć poziom cukru oraz podać sobie insulinę, pomóż jej w tym. Pamiętaj jednak, że insulinę można podawać wyłącznie na podstawie pomiaru glikemii i mając wiedzę na temat obliczania dawek, oraz jako osoba postronna nie możesz wykonać czynności naruszających ciągłość skóry
Jeżeli osoba jest nieprzytomna, sprawdź, czy oddycha. Jeśli nie wyczuwasz oddechu, natychmiast rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową i wezwij pogotowie ratunkowe.
Jeśli osoba oddycha, ułóż ją w pozycji bezpiecznej. Wezwij pogotowie ratunkowe i przykryj osobę kocem lub kurtką, aby zapobiec wychłodzeniu.
Monitoruj regularnie czynności życiowe i sprawdzaj oddech. Kiedy usłyszysz sygnał nadjeżdżającej karetki, wyjdź im naprzeciw i wskaż drogę.
HIPOGLIKEMIA (NISKI CUKIER)
Jeżeli osoba jest przytomna, jak najszybciej podaj jej coś słodkiego do spożycia. Może to być słodki napój lub cukierek, które szybko podniosą poziom cukru we krwi.
Utrzymuj kontakt z osobą i zapewnij jej komfort. Rozmawiaj z nią i okryj ją kocem lub kurtką, aby zapewnić ciepło.
Jeśli osoba straci przytomność, ułóż ją w pozycji bezpiecznej. Następnie natychmiast wezwij pogotowie ratunkowe.
Regularnie kontroluj oddech osoby.
Uwaga,
informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one porady medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem lub innym specjalistą medycznym. W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących stanu zdrowia, zawsze należy skonsultować się z wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.