Jak wygląda łuszczyca?

Łuszczyca jest przewlekłą, zapalną chorobą skóry, która dotyka miliony ludzi na całym świecie. Charakteryzuje się powstawaniem czerwonych, łuszczących się zmian na skórze, które mogą powodować znaczny dyskomfort fizyczny i emocjonalny. Choroba ta ma złożoną patogenezę, na którą składają się zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe.

 

Łuszczyca jest chorobą autoimmunologiczną, w której układ odpornościowy atakuje własne komórki skóry, prowadząc do ich nadmiernej proliferacji. W normalnych warunkach keratynocyty, czyli komórki naskórka, przechodzą cykl życiowy trwający około 28 dni. W przypadku łuszczycy cykl ten jest znacząco skrócony, co prowadzi do nagromadzenia się komórek naskórka na powierzchni skóry w postaci charakterystycznych łusek.

Podstawową rolę w patogenezie łuszczycy odgrywa układ immunologiczny, w szczególności komórki T pomocnicze (Th1 i Th17), które wydzielają cytokiny prozapalne, takie jak TNF-α, IL-17 i IL-22. Cytokiny te są odpowiedzialne za rekrutację i aktywację innych komórek odpornościowych, co prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego w skórze. Równocześnie obserwuje się zaburzenia w funkcjonowaniu komórek dendrytycznych i makrofagów, co przyczynia się do utrzymania odpowiedzi zapalnej.

 

Czynniki genetyczne i środowiskowe

Łuszczyca jest chorobą poligeniczną, co oznacza, że do jej rozwoju przyczyniają się liczne geny. Do tej pory zidentyfikowano kilkanaście loci genowych związanych z łuszczycą, z których najważniejsze to PSORS1, znajdujące się na chromosomie 6p21.1, zawierające gen HLA-Cw6. Gen ten jest silnie związany z łuszczycą typu 1, która występuje najczęściej u młodych dorosłych. Warto podkreślić, że obecność tych genów nie jest warunkiem wystarczającym do rozwoju choroby, co wskazuje na istotną rolę czynników środowiskowych.

Do najważniejszych czynników środowiskowych, które mogą wywołać lub zaostrzyć łuszczycę, należą:

  1. Stres – stres psychiczny jest jednym z najsilniejszych czynników wyzwalających łuszczycę. Uważa się, że stres powoduje uwalnianie neuropeptydów, które mogą inicjować lub nasilać procesy zapalne w skórze.
  2. Infekcje – infekcje, zwłaszcza wywołane przez paciorkowce, mogą prowadzić do ostrej postaci łuszczycy, zwanej łuszczycą kropelkowatą. Inne zakażenia, takie jak HIV, również wiążą się z cięższym przebiegiem choroby.
  3. Czynniki hormonalne – zmiany hormonalne, takie jak te występujące w ciąży lub menopauzie, mogą wpływać na przebieg łuszczycy. Niektóre kobiety doświadczają zaostrzenia objawów w okresie menstruacji.
  4. Leki – niektóre leki, takie jak beta-blokery, lit, czy inhibitory ACE, mogą wywołać lub pogorszyć łuszczycę.
  5. Palenie tytoniu i picie alkohol – obie te używki są związane z cięższym przebiegiem łuszczycy, a także mogą zmniejszać skuteczność leczenia.

 

Objawy kliniczne i klasyfikacja

Łuszczyca jest chorobą niezwykle heterogenną, co oznacza, że może przyjmować różne postacie kliniczne. Do najczęstszych należą:

  1. Łuszczyca zwykła (plackowata) – jest to najczęściej występująca forma łuszczycy, charakteryzująca się obecnością dobrze odgraniczonych, czerwonawych plam pokrytych srebrzystą łuską. Zmiany te najczęściej lokalizują się na kolanach, łokciach, owłosionej skórze głowy i dolnej części pleców.
  2. Łuszczyca kropelkowata – występuje zwykle u dzieci i młodych dorosłych, często po infekcji górnych dróg oddechowych. Charakteryzuje się występowaniem licznych, małych krostek na całym ciele.
  3. Łuszczyca odwrócona – ta forma choroby obejmuje głównie fałdy skórne, takie jak pachy, pachwiny, czy okolice pod piersiami. Zmiany są bardziej zaczerwienione i wilgotne, z mniejszą ilością łuski.
  4. Łuszczyca krostkowa – rzadka, ale ciężka forma łuszczycy, w której na skórze pojawiają się bolesne krosty wypełnione ropą. Może występować zarówno miejscowo, jak i uogólnione.
  5. Łuszczyca erytrodermiczna – jest to najcięższa forma łuszczycy, w której zmiany obejmują całe ciało, powodując intensywne zaczerwienienie i złuszczanie się skóry. Stan ten może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak odwodnienie czy infekcje wtórne.
  6. Łuszczycowe zapalenie stawów – łuszczyca nie ogranicza się tylko do skóry; u około 30% pacjentów rozwija się łuszczycowe zapalenie stawów, które może prowadzić do zniszczenia stawów i niepełnosprawności.

 

Diagnostyka łuszczycy

Rozpoznanie łuszczycy opiera się głównie na obrazie klinicznym. Dermatolodzy diagnozują chorobę na podstawie charakterystycznych zmian skórnych oraz ich lokalizacji. Często stosuje się także tzw. „objaw Auspitza”, polegający na pojawieniu się krwawienia punktowego po zdrapaniu łuski. W przypadkach wątpliwych, szczególnie gdy zmiany skórne są nietypowe, może być konieczne wykonanie biopsji skóry, która pozwala na potwierdzenie diagnozy poprzez ocenę histopatologiczną. W badaniu mikroskopowym skóry z łuszczycą widoczne są charakterystyczne cechy, takie jak pogrubienie naskórka, parakeratoza, czyli zachowanie jąder w warstwie rogowej, oraz obecność mikroropni Munro. Ponadto, w przypadku podejrzenia łuszczycowego zapalenia stawów, konieczne może być wykonanie badań obrazowych, takich jak rentgenografia, rezonans magnetyczny czy ultrasonografia, aby ocenić stopień uszkodzenia stawów.

 

1. Nowoczesne podejścia terapeutyczne

Leczenie łuszczycy jest złożone i zależy od wielu czynników, w tym rodzaju i nasilenia choroby, lokalizacji zmian oraz współistniejących schorzeń. Głównymi celami terapii są złagodzenie objawów, poprawa jakości życia pacjenta oraz zmniejszenie ryzyka powikłań.

 

2. Leczenie miejscowe

W przypadku łuszczycy o łagodnym i umiarkowanym przebiegu podstawą terapii jest leczenie miejscowe. Stosuje się różnorodne preparaty, które mają na celu redukcję stanu zapalnego i złuszczanie się skóry:

  • Kortykosteroidy – mają silne działanie przeciwzapalne i immunosupresyjne. Stosowane są w postaci maści, kremów czy lotionów. W zależności od nasilenia zmian, wybiera się preparaty o różnej sile działania.
  • Analogi witaminy D – takie jak kalcypotriol, są często stosowane w połączeniu z kortykosteroidami. Mają zdolność hamowania proliferacji keratynocytów oraz modulowania odpowiedzi immunologicznej.
  • Retinoidy miejscowe – takie jak tazaroten, są pochodnymi witaminy A, które pomagają normalizować cykl komórkowy naskórka i zmniejszają stan zapalny.
  • Emolienty – są nieodłącznym elementem terapii, pomagając utrzymać odpowiednie nawilżenie skóry, co zmniejsza łuszczenie i swędzenie.
  • Kwas salicylowy – jest stosowany w celu zmiękczenia i usunięcia łuski, co ułatwia wnikanie innych leków.

 

3. Fototerapia

Fototerapia, czyli leczenie światłem, jest skutecznym sposobem terapii u pacjentów z umiarkowaną i ciężką łuszczycą. Do najczęściej stosowanych metod należy:

  • UVB o wąskim spektrum (311-313 nm) – jest to najczęściej stosowana forma fototerapii, skuteczna w redukcji zmian skórnych.
  • PUVA (psoralen + UVA) – polega na łączeniu promieniowania UVA z doustnym lub miejscowym psoralenem, co zwiększa wrażliwość skóry na światło. Metoda ta jest skuteczna, ale wiąże się z wyższym ryzykiem działań niepożądanych, takich jak starzenie się skóry czy zwiększone ryzyko nowotworów skóry.

 

4. Leczenie ogólne

W przypadkach ciężkiej łuszczycy, szczególnie gdy leczenie miejscowe i fototerapia są niewystarczające, konieczne jest zastosowanie leczenia ogólnego. Do najczęściej stosowanych leków należą:

  • Metotreksat – jest to lek immunosupresyjny, który hamuje proliferację komórek i redukuje stan zapalny. Jest skuteczny zarówno w łuszczycy skórnej, jak i stawowej.
  • Cyklosporyna – silny lek immunosupresyjny, który hamuje aktywację limfocytów T. Stosowany jest w ciężkich postaciach łuszczycy, zwłaszcza gdy inne metody zawiodły.
  • Retinoidy doustne – takie jak acytretyna, są stosowane w ciężkich postaciach łuszczycy, szczególnie w łuszczycy krostkowej i erytrodermicznej.
  • Leki biologiczne – ostatnie lata przyniosły ogromny postęp w leczeniu łuszczycy dzięki wprowadzeniu leków biologicznych. Są to nowoczesne terapie celowane, które blokują specyficzne cytokiny (np. TNF-α, IL-17, IL-23) odpowiedzialne za rozwój choroby. Do najczęściej stosowanych leków biologicznych należą adalimumab, etanercept, ustekinumab i sekukinumab. Terapie te są wysoce skuteczne, jednak wiążą się z wysokimi kosztami oraz ryzykiem działań niepożądanych, takich jak zwiększone ryzyko infekcji.

 

Powikłania i wpływ na jakość życia

Łuszczyca to nie tylko choroba skóry; ma ona znaczący wpływ na ogólne zdrowie pacjenta i jego jakość życia. Pacjenci z łuszczycą mają zwiększone ryzyko rozwoju innych chorób przewlekłych, takich jak:

  1. Choroby sercowo-naczyniowe – przewlekły stan zapalny towarzyszący łuszczycy zwiększa ryzyko miażdżycy, zawałów serca i udarów mózgu.
  2. Zespół metaboliczny – łuszczyca jest często związana z otyłością, cukrzycą typu 2, nadciśnieniem tętniczym i dyslipidemią.
  3. Depresja i zaburzenia lękowe – pacjenci z łuszczycą często cierpią na zaburzenia psychiczne, co jest związane z widocznością zmian skórnych oraz przewlekłym charakterem choroby.
  4. Zwiększone ryzyko nowotworów – szczególnie u pacjentów leczonych długotrwale immunosupresyjnie lub biologicznie, obserwuje się zwiększone ryzyko niektórych nowotworów, w tym raka skóry.

 

Łuszczyca jest złożoną i przewlekłą chorobą, która znacząco wpływa na życie pacjentów. Wymaga kompleksowego podejścia terapeutycznego, które uwzględnia zarówno leczenie objawów skórnych, jak i zapobieganie powikłaniom systemowym. Dzięki postępowi w medycynie, w tym wprowadzeniu leków biologicznych, możliwe jest skuteczne kontrolowanie choroby u wielu pacjentów. Jednakże, łuszczyca nadal pozostaje wyzwaniem terapeutycznym, wymagającym indywidualnego podejścia do każdego pacjenta oraz ciągłego monitorowania efektów leczenia. W przyszłości dalsze badania nad patofizjologią łuszczycy oraz rozwój nowych terapii mogą przyczynić się do jeszcze lepszej kontroli choroby i poprawy jakości życia pacjentów dotkniętych tym schorzeniem. W Centrum Badań Klinicznych JCI niejednokrotnie prowadzone były badania nad nowoczesnymi lekami i nowatorskimi terapiami dla chorych na łuszczycę. Listę aktualnie prowadzonych rekrutacji można sprawdzić na stronie: 
https://www.cbkjci.pl/badania-kliniczne

 

 

Uwaga,
informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one porady medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem lub innym specjalistą medycznym. W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących stanu zdrowia, zawsze należy skonsultować się z wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.