Dlaczego mężczyźni częściej mają problemy z sercem?

Choroby sercowo-naczyniowe są jednym z największych zagrożeń zdrowotnych i główną przyczyną zgonów na całym świecie. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) około 17,9 miliona ludzi rocznie umiera z powodu chorób układu krążenia, co stanowi 32% wszystkich zgonów. Co ciekawe, badania i analizy epidemiologiczne konsekwentnie wskazują, że mężczyźni stanowią większą część pacjentów kardiologicznych. W grupie osób poniżej 65. roku życia, to właśnie oni są bardziej podatni na rozwój chorób serca, a także doświadczają zawałów w młodszym wieku niż kobiety.

 

TESTOSTERON, A ZDROWIE SERCA

Biologia płci odgrywa istotną rolę w zwiększonym ryzyku rozwoju chorób sercowo-naczyniowych u mężczyzn. Testosteron, główny męski hormon płciowy, może mieć zarówno pozytywny, jak i negatywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Z jednej strony testosteron wspiera rozwój tkanki mięśniowej, wpływa korzystnie na metabolizm glukozy, a także sprzyja wydolności fizycznej. Z drugiej strony jednak, wysoki poziom testosteronu jest powiązany ze wzrostem ciśnienia tętniczego oraz poziomu cholesterolu LDL, które są kluczowymi czynnikami ryzyka miażdżycy.

Testosteron może przyspieszać proces aterogenezy, prowadząc do tworzenia się blaszek miażdżycowych w tętnicach. A to właśnie miażdżyca jest podstawową przyczyną większości chorób sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca czy udar mózgu. Ponadto, badania opublikowane w "Journal of the American College of Cardiology" wskazują, że wyższe poziomy testosteronu mogą przyczyniać się do wzrostu prozapalnych cytokin, co sprzyja przewlekłemu stanowi zapalnemu naczyń.

Estrogen jako czynnik ochronny

W przeciwieństwie do mężczyzn, kobiety w wieku reprodukcyjnym korzystają z ochronnego wpływu estrogenu. Estrogen wspiera produkcję tlenku azotu, który działa jako wazodilatator, rozszerzając naczynia krwionośne i poprawiając przepływ krwi. Dzięki temu kobiety mają niższe ryzyko miażdżycy i nadciśnienia tętniczego, aż do menopauzy, kiedy to poziom estrogenu drastycznie spada. Po menopauzie ryzyko chorób serca u kobiet gwałtownie wzrasta i zbliża się do poziomu obserwowanego u mężczyzn.

Genetyka a podatność na choroby sercowo-naczyniowe

Nie bez znaczenia są również predyspozycje genetyczne. Badania wskazują, że pewne warianty genów, związane z płcią, mogą determinować większą podatność mężczyzn na choroby sercowo-naczyniowe. Polimorfizmy genów związanych z układem renina-angiotensyna-aldosteron (RAAS), które wpływają na metabolizm cholesterolu, nadciśnienie, czy też odpowiedź zapalną organizmu, występują częściej u mężczyzn i prowadzą do zwiększonego ryzyka rozwoju nadciśnienia tętniczego.

 

 

STYL ŻYCIA, A ZDROWIE SERCA U MĘŻCZYZN

Dieta - czynnik kluczowy

Styl życia mężczyzn, w tym sposób odżywiania, ma ogromne znaczenie dla zdrowia serca. Mężczyźni statystycznie spożywają więcej tłuszczów nasyconych, soli, a także mniej błonnika pokarmowego w porównaniu do kobiet. Raport opublikowany przez Centers for Disease Control and Prevention (CDC) wskazuje, że dieta bogata w tłuszcze nasycone oraz niskie spożycie warzyw i owoców jest charakterystyczna dla 65% dorosłych mężczyzn, co ma bezpośredni wpływ na rozwój nadciśnienia oraz hipercholesterolemii.

Aktywność fizyczna i siedzący tryb życia

Aktywność fizyczna mężczyzn to swoisty paradoks: z jednej strony mężczyźni częściej angażują się w intensywną aktywność fizyczną, na przykład sporty siłowe i kontaktowe, z drugiej zaś strony prowadzą bardziej siedzący tryb życia w pracy. Dane Europejskiego Urzędu Statystycznego (Eurostat) pokazują, że mężczyźni częściej wykonują prace biurowe niż kobiety, co prowadzi do nadmiernego siedzenia i braku codziennej aktywności fizycznej. Siedzący tryb życia jest ściśle powiązany ze zwiększonym ryzykiem insulinooporności, nadciśnienia oraz otyłości brzusznej – trzech kluczowych czynników ryzyka chorób serca.

Stres i praca zawodowa

Stres zawodowy jest nieodzowną częścią życia współczesnych mężczyzn. Wysokie wymagania w pracy, odpowiedzialność, rywalizacja oraz konieczność utrzymania stabilności finansowej to główne przyczyny przewlekłego stresu. Mężczyźni wykonujący prace o wysokim poziomie stresu mają o 50% wyższe ryzyko wystąpienia zawału serca. Brak efektywnych mechanizmów radzenia sobie ze stresem, takich jak relaksacja, medytacja czy wsparcie społeczne, prowadzi do przeciążenia układu nerwowego i sercowo-naczyniowego.

Palenie tytoniu i alkohol

Palenie tytoniu oraz nadmierne spożycie alkoholu stanowią kolejne istotne czynniki ryzyka, szczególnie wśród mężczyzn. Na całym świecie palenie jest znacznie bardziej rozpowszechnione wśród mężczyzn niż kobiet – blisko 40% mężczyzn regularnie pali papierosy, w porównaniu do 9% kobiet. Palenie tytoniu prowadzi do skurczu naczyń krwionośnych, uszkodzenia śródbłonka oraz zwiększenia ryzyka miażdżycy. Podobnie alkohol – spożywany w nadmiarze – wpływa na mięsień sercowy, prowadząc do kardiomiopatii alkoholowej oraz zwiększonego ryzyka arytmii.

Kult "silnego mężczyzny"

Społeczne oczekiwania, które promują stereotyp "silnego mężczyzny", mają swoje odzwierciedlenie w podejściu mężczyzn do zdrowia. Zgodnie z koncepcją maskulinizacji, mężczyźni unikają ujawniania słabości, co obejmuje również problemy zdrowotne. Taka postawa prowadzi do zaniedbywania objawów chorobowych i unikania wizyt u lekarza, co skutkuje późniejszym rozpoznaniem choroby i gorszym rokowaniem.

 

CHOROBY WSPÓŁISTNIEJĄCE, A ZDROWIE SERCA U MĘŻCZYZN

Otyłość

Otyłość, szczególnie otyłość brzuszna, jest bardziej powszechna wśród mężczyzn niż kobiet. Otyłość brzuszna, która jest wskaźnikiem tłuszczu trzewnego, jest silnie powiązana z rozwojem insulinooporności, nadciśnienia tętniczego oraz dyslipidemii, co prowadzi do zwiększonego ryzyka chorób serca. W badaniu Framingham Heart Study wykazano, że mężczyźni z otyłością brzuszną mają prawie dwukrotnie wyższe ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca w porównaniu do osób z prawidłową masą ciała.

Cukrzyca typu 2

Cukrzyca typu 2, która jest bardziej rozpowszechniona wśród mężczyzn z nadwagą i otyłością, również zwiększa ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Mężczyźni z cukrzycą mają zwiększone ryzyko rozwoju miażdżycy oraz są bardziej narażeni na zawał serca i udar mózgu.

Nadciśnienie tętnicze

Nadciśnienie tętnicze jest częstszym i bardziej agresywnym problemem zdrowotnym u mężczyzn niż u kobiet. Nadciśnienie powoduje uszkodzenia ścian tętnic, co sprzyja procesowi miażdżycy i zwiększa ryzyko poważnych incydentów sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca. Ponadto, mężczyźni są bardziej narażeni na brak skutecznej kontroli nadciśnienia, co prowadzi do powikłań sercowych.

 

 

JAK ZAPOBIEGAĆ CHOROBOM SERCA?

Znaczenie badań profilaktycznych

Diagnostyka kardiologiczna odgrywa fundamentalną rolę w identyfikacji i leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego. Wczesne wykrycie zmian patologicznych wymaga zastosowania zaawansowanych badań diagnostycznych. 

1. Standardowe badania diagnostyczne

Podstawową rolę w diagnostyce kardiologicznej odgrywają rutynowe badania przesiewowe. Do najczęściej stosowanych metod należą:

  • Elektrokardiografia (EKG) - podstawowe narzędzie diagnostyczne służące ocenie aktywności elektrycznej serca. W przypadku mężczyzn, u których często występuje wyższe ryzyko zawału mięśnia sercowego, EKG pozwala wykryć zaburzenia rytmu serca, cechy niedokrwienia oraz wcześniejsze incydenty kardiologiczne

  • Pomiar ciśnienia tętniczego - nadciśnienie tętnicze, które jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, częściej diagnozuje się u mężczyzn w młodszym wieku niż u kobiet. Regularny monitoring ciśnienia tętniczego umożliwia wczesne wdrożenie interwencji terapeutycznych

  • Lipidogram - dyslipidemia, szczególnie wysoki poziom LDL-cholesterolu i niski poziom HDL-cholesterolu, jest bardziej powszechna u mężczyzn, co czyni lipidogram kluczowym badaniem w ocenie ryzyka miażdżycy

2. Zaawansowane metody diagnostyczne

W przypadku pacjentów mężczyzn z grupy podwyższonego ryzyka lub już występującymi objawami, konieczne jest zastosowanie zaawansowanych metod diagnostycznych:

  • Echokardiografia - badanie ultrasonograficzne serca pozwalające ocenić struktury anatomiczne, funkcję skurczową i rozkurczową mięśnia sercowego oraz wykryć patologie, takie jak przerost lewej komory, który jest częstym następstwem nadciśnienia tętniczego u mężczyzn

  • Ultrasonografia dopplerowska - badanie dopplerowskie, umożliwia nieinwazyjną ocenę przepływu krwi w naczyniach i strukturach serca, metoda wykorzystuje zmianę częstotliwości fali ultradźwiękowej odbitej od poruszających się krwinek. Dzięki temu możliwy jest pomiar prędkości oraz ocena kierunku przepływu krwi, a także zobrazowanie zwężenia, niedomykalności lub niedrożności

  • Tomografia komputerowa (TK) naczyń wieńcowych - wysokorozdzielcza tomografia umożliwia ocenę zwapnień w naczyniach wieńcowych, które są wyznacznikiem miażdżycy. U mężczyzn, którzy często mają większą tendencję do gromadzenia blaszki miażdżycowej, metoda ta pozwala na precyzyjne określenie stopnia zwężenia naczyń

  • Test wysiłkowy - przeprowadzany w celu oceny odpowiedzi serca na wysiłek fizyczny. Mężczyźni, zwłaszcza w średnim wieku, często mają objawy utajonej choroby wieńcowej, które ujawniają się dopiero podczas obciążenia serca

  • Rezonans magnetyczny (MRI) serca - precyzyjna metoda obrazowania umożliwiająca ocenę stanu mięśnia sercowego, wykrycie blizn pozawałowych oraz identyfikację kardiomiopatii

3. Markery biochemiczne i genetyczne

Postęp w medycynie molekularnej pozwala na zastosowanie markerów biochemicznych i genetycznych w ocenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. U mężczyzn szczególnie przydatne są:

  • Troponiny sercowe - najbardziej czułe wskaźniki martwicy mięśnia sercowego, stosowane w diagnostyce ostrych zespołów wieńcowych

  • Białko C-reaktywne (CRP) - wysokoczułe CRP odzwierciedla stan zapalny w organizmie, który jest kluczowym mechanizmem patologicznym miażdżycy, częściej występującym u mężczyzn z nadwagą lub cukrzycą

  • Badania genetyczne - identyfikacja wariantów genetycznych, takich jak polimorfizm w genie CETP (transferaza estrów cholesterolu), które mogą wpływać na metabolizm lipidów i predysponować do wcześniejszego rozwoju miażdżycy u mężczyzn

 

MIKROPLASTIK - NOWE ZAGROŻENIE DLA UKŁADU SERCOWO-NACZYNIOWEGO

Jednym z niedawno ujawnionych czynników mogących wpływać na rozwój chorób sercowo-naczyniowych jest obecność mikroplastiku w diecie. Mikroplastik, będący efektem rozkładu większych cząstek plastiku na drobne fragmenty, znajduje się niemal wszędzie: w wodzie, pożywieniu, a nawet w powietrzu. Badania wykazały, że jego obecność jest szczególnie znacząca w produktach spożywczych przechowywanych lub podgrzewanych w plastikowych opakowaniach. Przykładowo, w plastikowej butelce na wodę może znajdować się aż 250 tysięcy nanocząstek plastiku, które poprzez spożycie wnikają do organizmu.

Dla układu sercowo-naczyniowego mikroplastik może stanowić szczególne zagrożenie:

  • Obecność w złogach miażdżycowych
    Mikroplastik wykryto w złogach zalegających w tętnicy szyjnej, a jego obecność została bezpośrednio skorelowana z ponad dwukrotnym wzrostem ryzyka zawału serca i udaru mózgu. Jest to pierwsze oficjalne powiązanie między mikroplastikiem a zdrowiem układu krążenia.

  • Indukcja stanów zapalnych
    Mikroplastik może nasilać przewlekły stan zapalny, który jest kluczowym mechanizmem patologicznym w rozwoju miażdżycy i innych chorób sercowo-naczyniowych.

  • Toksyny lipofilowe
    Plastik wykazuje zdolność do wiązania toksyn środowiskowych, które wraz z cząsteczkami mikroplastiku mogą gromadzić się w organizmie, w tym w tkance tłuszczowej i ścianach naczyń krwionośnych. To dodatkowo sprzyja uszkodzeniom naczyń i zwiększa ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych.

Mikroplastik znajduje się również w wielu produktach codziennego użytku, takich jak opakowania na żywność, folia spożywcza czy plastikowe naczynia, które w kontakcie z ciepłem, tłuszczem lub środowiskiem kwaśnym uwalniają większe ilości tych szkodliwych cząsteczek. Spożywanie takich produktów, zwłaszcza w kontekście diety obfitującej w przetworzoną żywność, może znacząco przyczyniać się do kumulacji mikroplastiku w organizmie.

 


Mężczyźni częściej cierpią na choroby sercowo-naczyniowe z powodu złożonych czynników biologicznych, hormonalnych, psychospołecznych oraz tych związanych ze stylem życia. Brak ochrony estrogenowej, wyższy poziom testosteronu, dieta bogata w tłuszcze nasycone, siedzący tryb życia, stres oraz brak wsparcia społecznego są kluczowymi przyczynami większej podatności mężczyzn na problemy z sercem. Nowoczesna medycyna i prewencja stawiają na edukację, zmianę stylu życia oraz personalizację terapii, które mogą pomóc zmniejszyć liczbę przypadków chorób sercowo-naczyniowych. Warto dodać, że także edukacja społeczeństwa, wsparcie medyczne oraz przełamywanie stereotypów związanych z męskością stają się kluczowe w walce z chorobami serca i poprawie zdrowia mężczyzn.

 

Uwaga,
informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one porady medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem lub innym specjalistą medycznym. W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących stanu zdrowia, zawsze należy skonsultować się z wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.