SIBO – dlaczego jelito cienkie nie działa jak powinno?

 

SIBO, czyli Small Intestinal Bacterial Overgrowth, to zespół przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim. Choć brzmi to skomplikowanie, w praktyce oznacza, że w jelicie cienkim, które zwykle ma niewielką liczbę bakterii, dochodzi do ich nadmiernego rozwoju. Ta nierównowaga bakteryjna powoduje problemy trawienne, złe samopoczucie i wiele innych dolegliwości, które często bywają mylnie przypisywane innym schorzeniom, takim jak zespół jelita drażliwego (IBS) czy nietolerancje pokarmowe.

W zdrowym organizmie jelito cienkie jest miejscem intensywnego wchłaniania składników odżywczych z pożywienia. Naturalna flora bakteryjna jest tam obecna w niewielkiej ilości, w przeciwieństwie do jelita grubego, które stanowi "dom" dla miliardów mikroorganizmów. Gdy bakterie, które powinny pozostawać w jelicie grubym, „wędrują” do jelita cienkiego lub zaczynają się tam niekontrolowanie namnażać, dochodzi do SIBO.

 

DLACZEGO SIBO JEST PROBLEMEM?

Bakterie w jelicie cienkim zaczynają fermentować niestrawione resztki pokarmowe, szczególnie węglowodany. W efekcie powstają gazy, takie jak wodór, metan czy siarkowodór. To właśnie te gazy są odpowiedzialne za większość objawów SIBO – wzdęcia, bóle brzucha, biegunki lub zaparcia. Ale to nie wszystko. Nadmiar bakterii może uszkadzać błonę śluzową jelita cienkiego, utrudniając wchłanianie składników odżywczych, takich jak witaminy czy minerały. Skutkiem tego mogą być niedobory witaminy B12, żelaza, a nawet tłuszczów.

 

JAKIE SĄ PRZYCZYNY SIBO?

SIBO nie pojawia się znikąd – za jego powstanie odpowiada szereg czynników. Możemy je podzielić na mechaniczne, związane z budową jelita, oraz funkcjonalne, wynikające z zaburzeń jego pracy.

  1. Problemy z motoryką jelit
    Jelito cienkie jest wyposażone w tzw. kompleks motoryczny wędrujący (MMC), który w uproszczeniu działa jak miotełka, usuwając resztki pokarmowe i bakterie z jelita w fazach między posiłkami. Gdy ten mechanizm zawodzi, np. w wyniku zespołu jelita drażliwego (IBS) czy neuropatii cukrzycowej, bakterie zaczynają się nadmiernie namnażać.
  2. Zmiany anatomiczne
    Wszelkie anomalie w budowie jelita, takie jak uchyłki, przetoki czy zespolenia pooperacyjne, mogą tworzyć „ślepe zaułki”, w których bakterie się gromadzą i namnażają.
  3. Niedobór kwasu żołądkowego
    Kwas żołądkowy działa jak pierwsza linia obrony przed bakteriami trafiającymi do przewodu pokarmowego wraz z pożywieniem. Stosowanie inhibitorów pompy protonowej (IPP), powszechnie przepisywanych na zgagę i refluks, obniża poziom kwasu solnego, co sprzyja przerostowi bakterii.
  4. Choroby przewlekłe i immunosupresja
    Schorzenia, takie jak cukrzyca, twardzina układowa czy niedobory odporności, mogą zaburzać prawidłową pracę jelit i prowadzić do SIBO.
  5. Stres i dieta
    Stres przewlekły i niewłaściwa dieta, bogata w przetworzone produkty i cukry, mogą osłabiać układ trawienny i przyczyniać się do przerostu bakteryjnego.

 

 

JAK CZĘSTO WYSTĘPUJE SIBO?

Choć SIBO nie jest szeroko znane, badania wskazują, że problem ten dotyka znacznej części populacji. Szacuje się, że występuje u 6–15% osób w populacji ogólnej. Jednak w grupach ryzyka – takich jak osoby z zespołem jelita drażliwego – częstość ta wzrasta do nawet 60–80%. SIBO jest również częstsze u osób starszych, co wynika z naturalnego spadku kwasowości żołądka i osłabienia perystaltyki jelitowej z wiekiem.

 

JAKIE SĄ OBJAWY SIBO?

Objawy SIBO mogą być bardzo różnorodne, dlatego często trudno je powiązać z tym schorzeniem. Do najczęstszych należą:

  • wzdęcia i uczucie rozdęcia brzucha – charakterystyczne „balonowe” uczucie, szczególnie po posiłkach
  • bóle brzucha – o zmiennym charakterze, od łagodnych po silne, przypominające skurcze
  • zaburzenia wypróżnień – biegunki, zaparcia lub ich naprzemienność
  • nietolerancje pokarmowe – szczególnie węglowodanów, takich jak laktoza, fruktoza czy sorbitol
  • zmęczenie i niedobory – wynikające z zaburzeń wchłaniania witamin i minerałów
  • utrata masy ciała – spowodowana niedożywieniem

 

JAK ROZPOZNAĆ SIBO?

Diagnostyka SIBO nie jest łatwa, ale istnieje kilka metod, które mogą pomóc w jego wykryciu:

  1. Testy oddechowe - to najczęściej stosowane narzędzie diagnostyczne. Pacjent wypija roztwór glukozy lub laktulozy, a następnie przez określony czas mierzy się poziom wodoru i metanu w wydychanym powietrzu. Podwyższony poziom tych gazów świadczy o fermentacji w jelicie cienkim.
  2. Posiew aspiratu z jelita cienkiego - to bardziej inwazyjna, ale dokładniejsza metoda. Polega na pobraniu próbki płynu z jelita cienkiego podczas endoskopii i ocenie ilości bakterii.
  3. Ocena markerów niedoborów - badania krwi mogą wykazać niedobory witamin (np. B12) i minerałów, co pośrednio sugeruje SIBO.

 

JAK LECZYĆ SIBO?

Leczenie SIBO wymaga kompleksowego podejścia i składa się z kilku etapów:

1. Antybiotykoterapia
Najczęściej stosowanym lekiem jest ryfaksymina – antybiotyk działający miejscowo w jelicie cienkim, który eliminuje nadmiar bakterii. W niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie dodatkowych leków, takich jak neomycyna, szczególnie gdy występuje nadmiar metanu.

2. Zmiana diety
Dieta low-FODMAP, która ogranicza spożycie fermentujących węglowodanów, jest bardzo skuteczna w łagodzeniu objawów SIBO. W niektórych przypadkach stosuje się również diety eliminacyjne lub diety elementarne (oparte na łatwo przyswajalnych składnikach).

3. Poprawa motoryki jelit
Wspomaganie perystaltyki jelitowej za pomocą leków prokinetycznych lub naturalnych środków, takich jak wyciągi z imbiru, pomaga zapobiegać nawrotom.

4. Leczenie chorób podstawowych
Jeśli SIBO jest wynikiem innych schorzeń, takich jak cukrzyca czy twardzina, konieczne jest ich skuteczne leczenie.

 

CZY SIBO MOŻE WRACAĆ?

Tak, SIBO ma tendencję do nawrotów, zwłaszcza jeśli nie zostanie rozwiązany podstawowy problem, który je powoduje. Dlatego tak ważne jest nie tylko wyleczenie przerostu bakteryjnego, ale również zapobieganie nawrotom, poprzez zdrową dietę, wspieranie motoryki jelit oraz kontrolowanie chorób przewlekłych.

Ciekawostki o SIBO

  • SIBO może wpływać na nastrój i zdrowie psychiczne, ponieważ zaburzenia mikroflory jelitowej wpływają na oś jelitowo-mózgową.
  • U wielu osób SIBO jest mylone z celiakią – są to odrębne jednostki chorobowe, choś nawet 55% pacjentów z podejrzeniem celiakii może mieć też SIBO.
  • Istnieją dowody na to, że SIBO może prowadzić do nietolerancji alkoholu, ponieważ bakterie w jelicie cienkim mogą metabolizować etanol.

Podsumowanie

SIBO to złożone schorzenie, które może powodować wiele dolegliwości utrudniających codzienne funkcjonowanie. Klucz do skutecznego leczenia leży w odpowiedniej diagnostyce i podejściu obejmującym zarówno leczenie farmakologiczne, jak i zmianę stylu życia. Dzięki co raz lepszemu zrozumieniu mechanizmów tego zaburzenia pacjenci z SIBO mają dziś większe szanse na poprawę jakości życia.

 

Uwaga,
informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one porady medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem lub innym specjalistą medycznym. W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących stanu zdrowia, zawsze należy skonsultować się z wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.