Grypa – dlaczego warto szczepić się co roku?

Grypa to wysoce zakaźna choroba wirusowa, która rozprzestrzenia się drogą kropelkową i może prowadzić do poważnych powikłań, zwłaszcza u osób z grup ryzyka. Szacuje się, że jedna chora osoba może zarazić nawet cztery kolejne. Według danych WHO każdego roku na grypę choruje około 10% dorosłych i nawet 30% dzieci. W Polsce liczba zachorowań na grypę waha się od kilkuset tysięcy do kilku milionów rocznie, w zależności od sezonu epidemicznego, a ich szczyt zwykle przypada między styczniem, a marcem. Najskuteczniejszą metodą ochrony przed grypą i jej konsekwencjami jest szczepienie. Pomaga ono nie tylko zmniejszyć ryzyko zachorowania, ale także łagodzi przebieg choroby i ogranicza jej rozprzestrzenianie się.

 

Jak działa układ odpornościowy?

Układ odpornościowy to niezwykle złożony system, który chroni organizm przed patogenami – wirusami, bakteriami, grzybami i innymi zagrożeniami. Możemy podzielić go na dwie główne linie obrony:

  1. Odporność wrodzona – to pierwsza linia obrony organizmu, obejmująca bariery fizyczne (np. skóra, błony śluzowe), komórki odpornościowe (np. makrofagi, neutrofile) i białka rozpoznające obce cząsteczki. Działa szybko, ale niespecyficznie.
  2. Odporność nabyta – rozwija się w odpowiedzi na kontakt z patogenem. Główną rolę odgrywają tu limfocyty B i T. Limfocyty B produkują przeciwciała, które neutralizują patogen, a limfocyty T pomagają niszczyć zakażone komórki i regulują odpowiedź immunologiczną.

Po zetknięciu się z patogenem, organizm „zapamiętuje” go dzięki komórkom pamięci immunologicznej, co sprawia, że kolejne kontakty z tym samym drobnoustrojem wywołują szybszą i silniejszą reakcję odpornościową.

Jednym z głównych argumentów przeciwników szczepień jest przekonanie, że przechorowanie danej choroby daje silniejszą i dłuższą odporność niż szczepienie. Czy to prawda?

 

Odporność po przechorowaniu

Gdy organizm samodzielnie walczy z infekcją, układ odpornościowy uczy się rozpoznawać patogen i tworzy komórki pamięci immunologicznej. W wielu przypadkach rzeczywiście może to zapewnić długotrwałą odporność – przykładem są niektóre choroby wirusowe, takie jak ospa wietrzna, po której odporność zazwyczaj utrzymuje się przez całe życie.

Jednak przechorowanie nie zawsze gwarantuje trwałą ochronę. Jedną z chorób, w których odporność po infekcji jest krótkotrwała lub niepełna jest właśnie grypa. Wirus mutuje tak szybko, że nawet po przechorowaniu nie jesteśmy w pełni chronieni przed kolejnymi sezonami.

Grypa jest wywoływana przez wirusy typu A i B, które charakteryzują się wysoką zmiennością genetyczną. Z tego powodu można na nią chorować wielokrotnie – po zakażeniu organizm nabiera trwałej odporności na dany szczep, ale nie chroni to przed przyszłymi wariantami wirusa, które mogą pojawić się w kolejnych sezonach. Podanie szczepionki przeciw grypie stymuluje układ odpornościowy do produkcji przeciwciał, które zaczynają pojawiać się zwykle około 10–14 dni po szczepieniu. Uzyskana odporność poszczepienna utrzymuje się zazwyczaj przez 6 do 12 miesięcy, zapewniając ochronę na cały sezon grypowy.


Historia szczepień przeciw grypie

Pierwsze szczepionki przeciwko grypie opracowano w latach 40. XX wieku, kiedy naukowcy zidentyfikowali wirusa grypy typu A i B. Szczepionki te były pierwotnie stosowane głównie w wojsku, aby zapobiegać masowym zachorowaniom wśród żołnierzy podczas II wojny światowej. W miarę postępu nauki zaczęto tworzyć szczepionki sezonowe, które dostosowywano do zmieniających się szczepów wirusa.
 

Jak działają szczepionki przeciw grypie?

Szacuje się, że skuteczność szczepionek na grypę wynosi 70–90%. Szczepionki przeciw grypie różnią się składem, sposobem podania oraz grupą osób, dla których są przeznaczone. Co roku ich skład jest aktualizowany na podstawie zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), tak aby najlepiej chroniły przed aktualnie krążącymi wariantami wirusa. W sezonie 2024/2025 dostępne są trzy główne rodzaje szczepionek:

1. Szczepionki inaktywowane (IIV, inactivated influenza vaccine)

To najbardziej klasyczny typ szczepionki, który zawiera zabite wirusy grypy lub ich fragmenty. Są one podawane w postaci zastrzyku domięśniowego i nie mogą wywołać choroby, ale skutecznie pobudzają układ odpornościowy do produkcji przeciwciał.

2. Szczepionki rekombinowane (RIV, recombinant influenza vaccine)

Ten typ szczepionki jest produkowany z wykorzystaniem technologii rekombinacji genetycznej, co pozwala na precyzyjne dopasowanie antygenów wirusowych. Nie zawiera wirusów, co sprawia, że jest szczególnie bezpieczna dla osób uczulonych na białko jaja kurzego.

3. Szczepionki donosowe (LAIV, live attenuated influenza vaccine)

To szczepionka zawierająca osłabione, ale żywe wirusy grypy. Podawana jest w formie aerozolu do nosa i pobudza odporność zarówno ogólnoustrojową, jak i błon śluzowych dróg oddechowych, gdzie wirus grypy najczęściej atakuje.
 

 

 

Dlaczego warto się szczepić?

Grypa to nie tylko kilkudniowe osłabienie i gorączka – może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak zapalenie płuc, zapalenie mięśnia sercowego czy zaostrzenie chorób przewlekłych. Co roku na świecie notuje się miliony przypadków grypy, a wśród nich wiele hospitalizacji i zgonów, zwłaszcza wśród osób z grup ryzyka. Szczepienie to najlepszy sposób ochrony, który zmniejsza ryzyko zachorowania, a nawet jeśli infekcja się pojawi – łagodzi jej przebieg i chroni przed powikłaniami.

Optymalny moment na szczepienie to wczesna jesień – najlepiej między wrześniem a listopadem. Sezon grypowy trwa zwykle od października do kwietnia, a odporność po szczepieniu rozwija się w ciągu około 2 tygodni. Jeśli nie udało się zaszczepić jesienią – nadal warto to zrobić nawet w późniejszych miesiącach sezonu grypowego. Warto pamiętać, że szczepionkę trzeba przyjmować co roku, ponieważ wirus grypy szybko mutuje, a ochrona z poprzedniego sezonu słabnie.
 

Kto powinien się zaszczepić?

Szczepienia przeciw grypie są zalecane dla:

  • dzieci od 6. miesiąca życia
  • osób starszych (powyżej 65 lat)
  • kobiet w ciąży
  • osób z przewlekłymi chorobami (np. cukrzycą, chorobami serca)
  • pracowników służby zdrowia i nauczycieli
  • osób opiekujących się małymi dziećmi, seniorami i osobami przewlekle chorym

Szczepienia przeciwko grypie to skuteczny sposób ochrony zdrowia. Dzięki wieloletniemu rozwojowi naukowemu szczepionki są bezpieczne, a ich skuteczność pomaga minimalizować ryzyko zachorowania i powikłań. Warto rozważyć szczepienie co roku, szczególnie przed rozpoczęciem sezonu grypowego, aby zadbać o siebie i swoich bliskich.

 

Uwaga,
informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one porady medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem lub innym specjalistą medycznym. W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących stanu zdrowia, zawsze należy skonsultować się z wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.