ADHD u dorosłych - jak rozpoznać i leczyć zaburzenie?

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD, ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder) często kojarzony jest głównie z dziećmi, które mają trudności z koncentracją, są impulsywne i nadmiernie aktywne. Tymczasem ADHD nie znika wraz z wiekiem – u wielu osób objawy utrzymują się także w dorosłości, choć mogą przyjmować inną formę. Szacuje się, że od 2 do 5% dorosłych zmaga się z tym zaburzeniem, ale u wielu pozostaje ono niezdiagnozowane.

Brak diagnozy i odpowiedniego leczenia może prowadzić do licznych trudności – od problemów w pracy i w relacjach międzyludzkich po zaburzenia emocjonalne, takie jak depresja czy lęk. Jak rozpoznać ADHD u dorosłych, jakie są jego objawy oraz jakie metody leczenia i terapii mogą pomóc w codziennym funkcjonowaniu?

 

 

 

Czym jest ADHD?

ADHD to zaburzenie neurobiologiczne, które wpływa na funkcjonowanie mózgu, zwłaszcza na obszary odpowiedzialne za kontrolę impulsów, uwagę oraz organizację działań. Chociaż diagnozowane jest głównie u dzieci, to u około 60% z nich objawy utrzymują się także w dorosłości.

ADHD u dzieci, a ADHD u dorosłych

Podczas gdy u dzieci ADHD objawia się często nadmierną ruchliwością i niezdolnością do utrzymania uwagi w szkolnych zadaniach, u dorosłych zaburzenie może przyjmować inne formy. Dorosłe osoby z ADHD mogą być rozkojarzone, zapominać o obowiązkach, mieć trudności z organizacją czasu i działania oraz podejmować impulsywne decyzje.

 

Objawy ADHD u dorosłych

ADHD u dorosłych manifestuje się na trzy główne sposoby:

  1. Deficyt uwagi

    • Trudności w koncentracji na jednej czynności przez dłuższy czas

    • Częste zapominanie o spotkaniach, obowiązkach czy terminach

    • Trudności w organizacji pracy i życia codziennego

    • Szybkie nudzenie się i porzucanie rozpoczętych projektów

    • Rozpraszanie się pod wpływem bodźców zewnętrznych

  2. Impulsywność

    • Podejmowanie pochopnych decyzji bez przemyślenia konsekwencji

    • Częste przerywanie rozmów innym osobom

    • Problemy z kontrolowaniem emocji i wybuchy gniewu

    • Niecierpliwość w codziennych sytuacjach, np. w kolejce do kasy

  3. Hiperaktywność (u dorosłych mniej widoczna niż u dzieci)

    • Uczucie wewnętrznego niepokoju i potrzeba ciągłego ruchu

    • Trudności z odpoczynkiem i relaksem

    • Częste zmienianie pozycji ciała, bawienie się dłońmi, drżenie nóg

Dodatkowo, ADHD u dorosłych może prowadzić do problemów emocjonalnych, takich jak niska samoocena, chroniczny stres, lęk czy depresja. Osoby z ADHD często mają trudności w utrzymaniu relacji interpersonalnych, a także z zarządzaniem finansami i pracą.


Diagnoza ADHD u dorosłych

Rozpoznanie ADHD u dorosłych jest trudniejsze niż u dzieci, ponieważ objawy mogą być bardziej subtelne i nakładać się na inne zaburzenia, np. depresję czy zaburzenia osobowości.

Kroki diagnozy ADHD

  1. Wywiad kliniczny – lekarz lub psycholog zbiera informacje na temat codziennego funkcjonowania pacjenta, historii szkolnej i zawodowej oraz trudności w różnych aspektach życia.

  2. Kwestionariusze diagnostyczne – specjalistyczne testy mogą pomóc w ocenie objawów ADHD, np. skale ASRS (Adult ADHD Self-Report Scale).

  3. Analiza historii życia – ważne jest, czy objawy występowały już w dzieciństwie, ponieważ ADHD jest zaburzeniem rozwojowym.

  4. Wykluczenie innych przyczyn – lekarz musi wykluczyć inne schorzenia, takie jak zaburzenia lękowe, depresja, zaburzenia osobowości czy zaburzenia snu, które mogą dawać podobne objawy.

Diagnozę ADHD może postawić psychiatra, neurolog lub psycholog kliniczny specjalizujący się w tym obszarze.

 

Jak leczyć ADHD u dorosłych?

Leczenie ADHD u dorosłych jest wieloaspektowe i obejmuje zarówno farmakoterapię, jak i metody terapeutyczne oraz zmiany w stylu życia.

1. Farmakoterapia

Leki stosowane w leczeniu ADHD pomagają poprawić koncentrację, kontrolę impulsów i organizację działań. Najczęściej stosowane są:

  • Stymulanty – np. metylofenidat (np. Concerta, Ritalin), amfetamina (np. Adderall). Zwiększają poziom dopaminy i noradrenaliny w mózgu, poprawiając funkcje wykonawcze.

  • Leki niestymulujące – np. atomoksetyna (Strattera) czy guanfacyna. Są alternatywą dla osób, które nie mogą przyjmować stymulantów.

2. Terapia psychologiczna

  • Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – pomaga w zarządzaniu czasem, organizacji pracy oraz radzeniu sobie z emocjami.

  • Coaching ADHD – indywidualne wsparcie w planowaniu działań i budowaniu nawyków ułatwiających życie.

  • Terapia interpersonalna – wspiera w budowaniu relacji i poprawie komunikacji z innymi.

3. Zmiany w stylu życia

  • Techniki organizacyjne – prowadzenie list zadań, używanie kalendarzy, ustalanie przypomnień w telefonie.

  • Ćwiczenia fizyczne – aktywność fizyczna poprawia funkcjonowanie mózgu, zmniejsza stres i zwiększa poziom dopaminy.

  • Dieta i sen – regularne posiłki bogate w białko i zdrowe tłuszcze mogą wspomóc funkcjonowanie mózgu, a odpowiednia ilość snu pomaga w koncentracji.

 

Życie z ADHD – wyzwania i strategie radzenia sobie

Osoby z ADHD często czują się przytłoczone codziennymi obowiązkami, ale odpowiednie strategie mogą pomóc w lepszym zarządzaniu życiem:

  1. Tworzenie rutyn – stałe godziny pracy, odpoczynku i posiłków ułatwiają organizację.

  2. Działanie w krótkich blokach czasowych – np. metoda Pomodoro (25 minut pracy, 5 minut przerwy).

  3. Minimalizowanie rozpraszaczy – wyłączanie powiadomień w telefonie, tworzenie spokojnego miejsca do pracy.

  4. Wsparcie społeczne – rozmowa z bliskimi, grupy wsparcia dla osób z ADHD.
     

ADHD u dorosłych to poważne, ale możliwe do kontrolowania zaburzenie. Kluczowe jest jego rozpoznanie i wdrożenie odpowiednich strategii leczenia. Dzięki farmakoterapii, terapii oraz zmianom w codziennym funkcjonowaniu osoby z ADHD mogą prowadzić satysfakcjonujące życie. Jeśli masz podejrzenia, że możesz mieć ADHD, warto skonsultować się ze specjalistą i rozpocząć proces diagnozy.
 

Uwaga,
informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one porady medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem lub innym specjalistą medycznym. W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących stanu zdrowia, zawsze należy skonsultować się z wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.