Rak szyjki macicy - Europejski Tydzień Walki z Rakiem Szyjki Macicy

Każdego roku w stycznia obchodzimy Europejski Tydzień Walki z Rakiem Szyjki Macicy. Celem tego wydarzenia jest zwrócenie uwagi na wysoką zachorowalność na ten typ nowotworu. W Europie rak szyjki macicy - wśród nowotworów kobiecych -  zajmuje 9 miejsce pod względem zachorowalności. Z szacunków za rok 2020 wskazanych w raporcie „Nowotwory złośliwe w Polsce” wynika, że zachorowalność na raka szyjki macicy dotyczyła 2,4 tys. kobiet. Jak pokazują statystyki choroba najczęściej rozwija się u kobiet pomiędzy 35 a 59 rokiem życia. W tych przypadkach średni czas rozwoju choroby to około 14 lat. Niestety we wczesnych stadiach choroby rak szyjki macicy nie wykazuje żadnych objawów co przy jednoczesnym braku regularnych badań profilaktycznych prowadzi do bezobjawowego rozwoju nowotworu do zaawansowanej postaci. Należy wiedzieć, że w przypadku tego nowotworu kluczowa jest profilaktyka gdyż rak szyjki macicy nie jest chorobą uwarunkowaną genetycznie. Niestety każda kobieta, bez względu na wiek, może być narażona na zachorowanie. Na szczęście bezbolesne badanie cytologiczne umożliwia wczesne wykrycie nowotworu, czyli w fazie przedinwazyjnej i podjęcie skutecznej terapii, co w większości przypadków pozwala na całkowite wyleczenie.

Źródło: Onkoodpowiedzialni.pl

Objawy raka szyjki macicy:

Jak już zostało wspomniane na wczesnym etapie choroby nowotwór szyjki macicy jest praktycznie bezobjawowy. Dopiero gdy choroba jest bardziej zaawansowana mogą pojawić się różnego rodzaju dolegliwości wśród których należy wymienić:

• delikatne krwawienia pomiędzy miesiączkami
• dłuższe i obfitsze miesiączki niż zwykle
• ból występujący w trakcie stosunku
• krwawienia po stosunku
• krwawienia pomenopauzalne (po okresie przekwitania).

Ponadto, w bardzo zaawansowanych stadiach choroby Pacjentki obserwują u siebie:

• upławy (ropne, cuchnące)
• ból w dole brzucha
• bóle w okolicy lędźwiowo-krzyżowej
• obrzęki kończyn dolnych
• nadciśnienie
• trudności w oddawaniu moczu lub stolca
• krew w moczu i stolcu.

Przyczyny raka szyjki macicy

• wirus brodawczaka ludzkiego HPV
• wczesne rozpoczęcie życia seksualnego
• duża liczba partnerów seksualnych
• osłabienie odporności (np. infekcja HIV czy leki zmniejszające odporność)
• immunosupresja
• przeszczepy narządów
• wieloletnie stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych
• przewlekłe stany zapalane dróg rodnych spowodowane przez rzęsistki, chlamydie, wirus opryszczki, paciorkowiec beta-hemolizujący
• niewłaściwa dieta (uboga w witaminę C)
• palenie tytoniu.

Cytologia, kolposkopia, konizacja szyjki macicy, biopsja – badania profilaktyczne raka szyjki macicy

Podstawowym badaniem, które każda kobieta powinna wykonywać raz w roku jest badanie cytologiczne. To ono pozwala na wykrycie nowotworu na wczesnym etapie rozwoju. Badanie to jest praktycznie bezbolesne i można je wykonać u każdego ginekologa oraz w wielu punktach Diagnostyki. Od pewnego czasu w niektórych placówkach dostępna jest także cytologia płynna LBC, która jest badaniem o wiele bardziej dokładnym od tradycyjnej cytologii. Niestety badanie to nie jest refundowane przez NFZ.

Jeśli wynik cytologii jest nieprawidłowy ale w trakcie badania fizykalnego lekarz nie stwierdzi niepokojących objawów raka szyjki macicy zalecane jest wykonanie kolposkopii. Również to badanie jest w zasadzie bezbolesne. W jego trakcie dzięki specjalnemu urządzeniu, na końcu którego znajduje się lupa lekarz może obejrzeć stan nabłonka szyjki oraz jego strukturę. Jeśli podejrzewa nowotwór to od razu pobiera materiał do przeprowadzenia biopsji. Materiał do badania pobierany jest z części pochwowej szyjki macicy i kanału szyjki macicy. Obecnie uważa się, że najlepiej w tym celu zastosować metodę elektroresekcji za pomocą pętli koagulacyjnej dzięki czemu można podczas jednego zabiegu pozbyć się zmienionej tkanki oraz pobrać materiał do biopsji. Krótko mówiąc zabieg ten polega na wycięciu stożka tkanki oraz na rutynowym wykonaniu wyłyżeczkowania kanału szyjki macicy. Zaletą tego zabiegu jest fakt, że jest on szybki, niedrogi i obciążony niskim poziomem ryzyka powikłań. Trzeba jednak wiedzieć, że tę metodę wykorzystuje się przede wszystkim w łagodnych i umiarkowanych przypadkach dysplazji szyjki macicy.

Podsumowując metodami chirurgicznymi stosowanymi w leczeniu stanów przednowotworowych szyjki macicy:

• zabieg typu LEEP/LETZ (zabieg wycięcia stożka)
• elektrokonizacja (usunięcie chorych części za pomocą prądu)
• konizacja (usunięcie chorych części nożem chirurgicznym)
• konizacja promieniem lasera
• amputacja chirurgiczna części lub całej szyjki macicy.

Należy wiedzieć, że nowotwór szyjki macicy może rosnąć w postaci guza i stopniowo wypełniać światło pochwy albo naciekać szyjkę macicy i rozrastać się w głąb tkanek miednicy. Niestety w najbardziej zaawansowanych postaciach nacieka pęcherz moczowy oraz odbytnicę, a nawet może dawać przerzuty do innych narządów lub odległych węzłów chłonnych. Do określenia rozległości i stopniowania stwierdzonego guza nowotworowego szyjki macicy można wykorzystać:

• spektroskopię
• pozytonową tomografię emisyjną PET
• ultrasonografię z wykorzystaniem sond przezbrzusznych oraz dopochwowych
• ultrasonografię dopplerowską
• radiologię konwencjonalną
• tomografię komputerową
• rezonans magnetyczny.

Stany przedrakowe szyjki macicy i typy nowotworów

W wyniku wykonania badania cytologicznego może się okazać, że wykryto stan przedrakowy. Ogólnie rzecz ujmując są to zmiany, w których proces nowotworzenia się rozpoczął, ale w odróżnieniu od raka są to zmiany odwracalne. Zmiany te nie przekraczają błony podstawnej. Zmiany te mogą ulegać regresji, progresji lub utrzymywać się w niezmienionej postaci. Zmiany te określane są jako śródnabłonkowa neoplazja szyjki macicy z języka angielskiego cervical intraepithelial neoplasia, czyli w skrócie CIN. W zależności od nasilenia zmian komórek wyróżnia się 3 stopnie:

• CIN I – neoplazja wewnątrznabłonkowa szyjki macicy I stopnia - najłagodniejsze zmiany komórek
• CIN II – neoplazja wewnątrznabłonkowa szyjki macicy II stopnia - średnie przemiany komórek
• CIN III – neoplazja wewnątrznabłonkowa szyjki macicy III stopnia - największe przemiany komórek.

Kliniczna klasyfikacja zaawansowania nowotworów szyjki macicy zgodnie z wytycznymi The International Federation of Gynecology and Obstetrics wyróżnia IV podstawowe stopnie zaawansowania choroby (stopień I to nowotwór ograniczony wyłącznie do szyjki macicy, a już stopień IV oznacza zajęcie narządów sąsiednich). Dokładny opis tej klasyfikacji można znaleźć na stronie onkonet.pl.

Metody leczenia raka szyjki macicy

Nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie gdyż metoda leczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby w momencie rozpoznania oraz od decyzji związanej z posiadaniem dzieci. Najlepsze efekty zdrowotne uzyskuje się dzięki operacji. Na wczesnych etapach choroby, szczególnie u młodych kobiet, zazwyczaj wystarczy usunięcie szyjki macicy lub jej fragmentów oraz usunięcie węzłów chłonnych miednicy. 50% kobiet daje to możliwość późniejszego zajścia w ciążę. W cięższych przypadkach lekarze decydują się na radykalne wycięcie macicy wraz z otaczającymi ją tkankami (tzw. przymacicza) oraz pobliskimi węzłami chłonnymi. Warto wiedzieć o tym, że w Krakowie w Szpitalu na Klinach Grupa NEO Hospita. l realizuje projekt operacyjnego leczenia nowotworów szyjki i trzonu macicy: „Przeprowadzenie prac badawczo-rozwojowych (B +R) nad nową metodą terapeutyczną oraz walidacja wraz z wdrożeniem operacji robotycznej TMMR w leczeniu raka szyjki macicy i robotycznej PMMR w leczeniu raka trzonu macicy”. Projekt ten oparty jest o małoinwazyjne metody zabiegowe m.in. z wykorzystaniem systemu chirurgicznego da Vinci. Dzięki funduszom unijnym zabiegi z wykorzystaniem robota da Vinci dla pacjentek z całej Polski i zagranicy zakwalifikowanych do programu są całkowicie bezpłatne.

Po operacji stosuje się leczenie uzupełniające, którym jest radioterapia. Zazwyczaj dzieli się ją na dwa etapy:

• napromieniania guza od zewnątrz, czyli tzw. teleradioterapię
• napromieniania guza od wewnątrz, czyli tzw. brachyterapię.

Uzupełnieniem radioterapii jest chemioterapia, w której wykorzystuje się głównie pochodne platyny. Jej głównym zadaniem jest wzmocnienie działania promieniowania jonizującego na guz i poprawa wyników leczenia w porównaniu z samą radioterapią.

Szczepionki przeciwko wirusowi HPV

Na szczęście istnieje możliwość zaszczepienia się przeciwko wirusowi HPV, który jest odpowiedzialny za rozwój raka szyjki macicy. Warto wiedzieć, że wyróżnia się 150 typów HPV chorobotwórczych dla człowieka, ale najbardziej onkogennymi typami są HPV 16 i 18. Trzeba mieć świadomość, że są one odpowiedzialne nie tylko za nowotwór szyjki macicy ale także raka odbytu, przestrzeni ustno-gardłowej, pochwy, sromu i prącia. Od roku 2006 w Polsce dostępna jest szczepionka Silgard, a od roku 2007 Cervarix. Pierwsza z nich to szczepionka przeciwko wirusom HPV 16 i 18, odpowiedzialnymi za zwiększone prawdopodobieństwo zachorowania na raka szyjki macicy i raka prącia, oraz przeciwko wirusom HPV 6 i 11, które są odpowiedzialne za powstawanie kłykcin kończystych. Natomiast szczepionka Cervarix chroni jedynie przed wirusem HPV 16 i 18.

Zaleca się aby szczepionkę podawać między 9 a 18 rokiem życia (czyli przed rozpoczęciem aktywności seksualnej). Obie szczepionki podaje się domięśniowo (w mięsień naramienny) w trzech dawkach. Jak można przeczytać na stronie szczepienia.pzh.gov.pl „szczepionki przeciw HPV są bezpieczne i dobrze tolerowane. Podano ponad 270 mln dawek szczepionki. Występuje niewiele działań niepożądanych, tj. ból w miejscu wstrzyknięcia, zaczerwienienie , świąd, obrzęk, zmęczenie, ból głowy i mięśni”. Co więcej, ze strony tej można się dowiedzieć, że: „Po 10 latach programów szczepień przeciw HPV, kraje prowadzące szczepienia odnotowały 90% redukcję infekcji wirusem HPV typu 6, 11, 16 i 18 oraz 90% zmniejszenie zachorowalności na brodawki narządów płciowych. Ponadto aż o 85% zmniejszyła się liczba patologii wysokiego stopnia szyjki macicy.”

Od 1 listopada 2021 r. szczepionka przeciw HPV - Cervarix jest produktem refundowanym. W związku z tym w aptekach za dawkę szczepionki pacjent zapłaci 138,18 zł (przy cenie detalicznej leku 276,36 zł).

Bezpłatna cytologia

Narodowego Funduszu Zdrowia oferuje program profilaktyki raka szyjki macicy, w ramach którego kobiety mogą za darmo i bez skierowania wykonać badanie cytologiczne. Program jest skierowany do kobiet w wieku 25-59 lat, które w ciągu ostatnich 3 lat nie wykonywały badania cytologicznego. Warto wiedzieć, że badanie można wykonać w każdym gabinecie ginekologicznym, który ma podpisaną umowę z NFZ. Lista wybranych placówek, w których można wykonać badanie znajduje się na stronie Narodowego Funduszu Zdrowia.  Więcej informacji można też uzyskać telefonicznie dzwoniąc pod numerem bezpłatnej infolinii NFZ 800 190 590.