Radiologia i zadania radiologa

Przy obecnym rozwoju medycyny aż trudno nam sobie wyobrazić diagnostykę wielu chorób bez badań z zakresu obrazowania radiologicznego. Jest ono wykorzystywane na każdym etapie leczenia zaczynając od rozpoznania choroby, poprzez postępy w czasie jej leczenia, a kończąc na wykrywaniu powikłań. Czym zatem jest radiologia?

Radiologia i radiolog

Zgodnie z definicją radiologia jest dziedziną medycyny oraz samodzielną specjalizacją lekarską zajmującą się obrazowaniem ciała człowieka, z wykorzystaniem promieniowania rentgenowskiego, pola magnetycznego oraz ultradźwięków. Badanie wykonywane jest przez lekarza radiologa lub technika radiologa.

Radiolog zajmuje się techniką obrazowania narządów dzięki czemu możliwe jest dokładne diagnozowanie chorób, a w konsekwencji wdrożenie odpowiedniego leczenia czy rehabilitacji o ile badania wykażą, że jest to konieczne. Radiolog na podstawie uzyskanych w trakcie badania wyników potrafi nie tylko dokładnie określić miejsce zmian chorobowych, ale także podać ich wymiar.

Radiologia na świecie i w Polsce

W 1895 roku Wilhelm Conrad Röntgen (niemiecki fizyk) odkrył promieniowanie rentgenowskie, za które w 1901 roku otrzymał pierwszą w historii Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Jego odkrycie szybko znalazło zastosowanie w medycynie i już w roku 1897 zaczęto je wykorzystywać do diagnostyki złamanych kości oraz zmian w płucach spowodowanych różnymi chorobami. W następnej kolejności promieniowanie X wykorzystywano do leczenia niektórych chorób nowotworowych.

W Polsce pierwsze zdjęcia rentgenowskie zostały wykonane przez Karola Olszewskiego i jego zespół między 8 a 20 stycznia 1896 r. Były to jednak zdjęcia różnych przedmiotów, a pierwsze zdjęcie wykorzystane do celów medycznych K. Olszewski wykonał już w lutym 1896r. Co jednak ciekawe, pod koniec stycznia 1896 r. Mikołaj Brunner otworzył pierwszą w naszym kraju prywatną pracownię rentgenowską, która służyła także chorym z warszawskich szpitali.

Jakie badania wykonuje radiolog?

Lekarz radiolog wykonuje następujące badania:

• Angiografię
• Badania ultrasonograficzne (USG)
• Densytometrię
• Mammografię
• Pantomogram
• Rentgenografię (RTG)
• Rezonans magnetyczny (MRI)
• Tomografię komputerową (TK)

Uogólniając można powiedzieć, że bez względu na rodzaj wykonywanego badania każde z nich składa się z czterech etapów:

1. Akwizycja obrazu – jest to etap, w którym radiolog uzyskuje informacje w wyniku działania procesów fizycznych np. promieniowania
2. Przechowywanie obrazu – jest to etap, w którym otrzymany obraz jest zapisywany na kliszy lub w pamięci komputera
3. Przetwarzanie (przekształcanie) obrazu – jest to etap, w którym specjalista poddaje otrzymany obraz specjalnej obróbce, która polega np. na usunięciu artefaktów, czy kompresji zniekształceń
4. Analiza obrazu – jest to kluczowy etap, w którym radiolog na podstawie otrzymanego obrazu dokonuje diagnozy

Jakości obrazów otrzymanych w trakcie przeprowadzanego badania wpływa na dokładność diagnozy. Warto wiedzieć, że do głównych parametrów jakości obrazu zalicza się:

• kontrast
• ostrość
• poziom artefaktów
• rozdzielczość
• zaszumienie
• zniekształcenia przestrzenne.

Akty prawne:

Jak możemy przeczytać na stronie medicalonline.pl pracownie diagnostyki obrazowej RTG, CT, MR, USG, itd. muszą respektować zapisy ustaw i rozporządzeń obowiązujących aktualnie dla placówek służby zdrowia:

Dz. U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1689 i Nr 173, poz. 1808, z 2005 r. Nr 163, poz. 1362 oraz z 2006 r. Nr 52, poz. 378, Nr 104, poz. 708 i Nr 133, poz. 935  USTAWA z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe.

Dz.U. 194 poz. 1625 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 25 sierpnia 2005 r. w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej wraz z Załącznikami :

załącznik nr 1 – poziomy referencyjne dawek promieniowania dla badań rentgenodiagnostycznych

załącznik nr 2 – poziomy referencyjne aktywności produktów radiofarmaceutycznych, podawanych dorosłym pacjentom o typowej budowie ciała (ciężar ~ 70 kg, wzrost ~ 170 cm) w najczęstszych badaniach diagnostycznych.

załącznik nr 3 – ramowy program szkolenia w dziedzinie ochrony radiologicznej pacjenta

załącznik nr 4 – wymagana zależność między oczekiwaną potencjalną korzyścią eksperymentu medycznego na ochotnikach przy użyciu źródeł promieniowania a wielkością ryzyka i dawką efektywną wyrażoną w milisiwertach (msv)

załącznik nr 5 – ogólne i szczegółowe wymagania dotyczące systemu zarządzania jakością w radioterapii, medycynie nuklearnej, rentgenodiagnostyce, radiologii zabiegowej

załącznik nr 6 – szczegółowy zakres testów oraz dopuszczalne odchylenia badanych fizycznych parametrów i częstość wykonywania testów podstawowych

załącznik nr 7 – zalecane podstawowe fizyczne parametry techniczne badań rentgenodiagnostycznych

załącznik nr 8 – wymagania dotyczące stanowiska do interpretacji (stanowiska opisowego) dla radiologii cyfrowej

załącznik nr 9 – okresy zaprzestania karmienia niemowląt piersią po podaniu produktów radiofarmaceutycznych dla celów diagnostycznych

załącznik nr 10 – ograniczniki dawek dla planowania ochrony przed promieniowaniem osób z rodziny pacjenta leczonego otwartymi źródłami jodu-131 oraz osób postronnych

Dz.U. 06.180.1325 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 21 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy z urządzeniami radiologicznymi.

Dz. U. Nr 91, poz. 408, z późn. zm. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 10 listopada 2006r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej.

Dz. U. Nr 14, poz. 89 USTAWA z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej.

Załącznik nr 3b do zarządzenia nr 65/2007/DSOZ -Wymagania NFZ wobec pracowni diagnostycznych